Terug naar de krant

Voor de Republikeinen zijn rechters een politieke reddingsboot

Leeslijst achtergrond

Republikeinen in VS Republikeinen zien hun macht door de demografie afnemen. Daarom is benoeming van conservatieve rechters zo cruciaal.

Leeslijst

‘Weet je wat voor Mitch het belangrijkst in de hele wereld is?” President Trump stelt door de telefoon een retorische vraag aan journalist Bob Woodward. „Zijn rechters”, antwoordt Trump zelf. Mitch McConnell, leider van de Republikeinen in de Senaat, vroeg Trump om conservatieve rechters. „Liever een rechter benoemen dan tien ambassadeurs”, vond McConnell, zo tekende Woodward op in het pas verschenen boek Rage.

Na drieënhalf jaar regeren staat de teller voor president Trump op 214 benoemde rechters bij federale rechtbanken en gerechtshoven. Daarnaast heeft hij twee rechters aan het hoogste gerechtshof benoemd, en de Senaat maakt zich op voor de benoeming van een derde, Amy Coney Barrett.

Trump maakte van de benoeming van conservatieve rechters – die tegen abortus zijn, zo beloofde hij, en vóór de bescherming van het recht op het dragen van wapens – een campagnethema in 2016 en nu opnieuw. Als ‘project’ komt de benoeming van zoveel mogelijk rechters niet uit de koker van Trump. Dit idee is hem aangereikt door senator Mitch McConnell, en het is goud waard gebleken voor Trump: de populistische kandidaat kreeg daarmee het sceptische deel van het conservatieve electoraat achter zich.

Om een idee te geven van het belang dat McConnell hecht aan de benoeming van conservatieve rechters: in mei nam een meerderheid van het Huis van Afgevaardigden een nieuw steunpakket voor de bestrijding van gevolgen van de Covid-19-epidemie aan. Dat is een steunpakket waar heel Amerika op wacht, ter waarde van biljoenen dollars. Maar McConnell heeft het voorstel niet willen behandelen in de Senaat en er persoonlijk nauwelijks tijd aan besteed.

Wat hij in die zes tussenliggende maanden wel heeft gedaan? Zorgen dat de Senaat twee door Trump voorgedragen rechters heeft benoemd aan hoven van beroep en 24 aan de rechtbanken.

Godenschemering

Waarom steken conservatieve politici liever energie in de benoeming van conservatieve rechters dan in de voortgang van conservatieve wetsvoorstellen? „Omdat ze de demografie tegen hebben”, zegt staatsrechtgeleerde Garrett Epps, emeritus hoogleraar aan de universiteit van Baltimore, via de mail. Volgens hem hebben de Republikeinen vanaf 1968, toen ze de zuidelijke staten veroverden op de Democraten, hun kaarten vrijwel exclusief gezet op witte kiezers. Dat konden ze zich tot ongeveer 1992 permitteren, zegt Epps. „Nu zien ze een godenschemering aankomen.” Twee van de drie keer dat een Republikeinse president deze eeuw werd gekozen (twee keer George W. Bush, een keer Donald Trump), wonnen ze met een minderheid van de stemmen. Alleen door het kiesstelsel met de kiesmannen-per-staat, waardoor de stem van kiezers in dunbevolkte staten relatief zwaarder weegt dan die van Californiërs of New-Yorkers, kon Trump Democraat Hillary Clinton verslaan, hoewel zij zo’n 3 miljoen stemmen meer kreeg. En de demografische basis van de Republikeinen wordt alleen maar smaller.

Politicoloog Mike Allison, hoogleraar aan de universiteit van Scranton, zegt door de telefoon dat dit gegeven de politieke verlamming verklaart, die zoveel Amerikanen frustreert. „Voor een partij die zijn macht kwijtraakt is een patstelling een overwinning.” Mitch McConnell is de koning van de patstelling. Sinds in 2018 de Democraten de meerderheid in het Huis veroverden, gebruikte McConnell de Senaat vooral als hindermacht. Op zijn tafel liggen honderden wetsvoorstellen – ook van Democraten en Republikeinen samen – die hij domweg in stemming weigert te brengen.

De patstelling in de beide huizen van het parlement betekent dat meer macht verschuift naar de rechtbanken, zegt Allison. „Ze gebruiken de instituties om hun kwijnende invloed te bestendigen.” Dat vindt hij zorgwekkend. „Rechters moeten oplossen wat de volksvertegenwoordigers niet voor elkaar krijgen. Dat is slecht voor de wetgevende én voor de rechtsprekende macht. De eerste wordt niet langer vertrouwd omdat ze machteloos is geworden, de tweede wordt niet langer vertrouwd omdat ze wordt gepolitiseerd.”

Het is onvermijdelijk, zegt Epps. Bij gebrek aan mogelijkheden om conservatieve politiek door het parlement te krijgen, „zullen de Republikeinen ‘hun’ conservatieve rechters vaker gebruiken om een minderheidsregime in beton te gieten. Die rechters zullen het stemrecht van andere groepen kiezers beknotten, ze zullen progressieve wetgeving blokkeren.” Deze conservatieve rechters zullen vooral de belangen van rijke Amerikanen en conservatief-christelijke groepen dienen, denkt Epps. En ze zijn zo jong dat ze dat nog decennia na de politieke nederlagen van de Republikeinen kunnen doen.

The New York Timesberichtte onlangs over de invloed van de pas benoemde rechters op uitspraken over stemrecht. Kern: waar federale rechters het stemrecht proberen te beschermen, zijn hun vonnissen regelmatig teruggedraaid in hoger beroep door in meerderheid conservatieve hoven. Er lopen nu in de VS honderden procedures over het kiesrecht. Die zullen grote invloed hebben op het resultaat van de verkiezingen, zowel voor de president als het Congres.

„Ik verdenk de machthebbers er van dat zij hopen dat de rechters hun het presidentschap zullen bezorgen”, zegt Epps. Die verdenking is mede gevoed door Trumps argument Coney Barrett te benoemen vóór de verkiezingen. Hoe de uitslag ook uitvalt, alom wordt verwacht dat de verliezers naar de rechter gaan. Dan is het een geruststellende gedachte voor de Republikeinen dat er een stevige conservatieve meerderheid aan het hoogste gerechtshof zit. Sinds de presidentsverkiezingen van 2000 weten de Republikeinen hoe profijtelijk dat kan zijn. Een conservatieve meerderheid bepaalde met 5 tegen 4 dat het tellen van de stemmen in de beslissende staat Florida moest worden gestaakt zodra de Republikein George W. Bush daar voor lag. Epps noemt het „een gerechtelijke staatsgreep” met de bedoeling „een witte minderheidsregering te vestigen”.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 26 oktober 2020.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in