Een land overgeven aan de Filistijnen is een onmogelijk voorstel
Zou Geert Wilders al spijt hebben van zijn jubeltweets over Donald Trump? Het zou me niets verbazen. Nu de chaos in Washington met de dag groter wordt en het woord ‘Watergate’ door de coulissen zoemt, zullen potentiële PVV-stemmers zich misschien toch afvragen of ze met Wilders niet een soortgelijk scenario over zich afroepen.
En met reden: de PVV-leider, tevens enig partijlid, deed de afgelopen tijd niets liever dan zich opwerpen als de Nederlandse Donald. “De politiek zal nooit meer hetzelfde zijn, neemt u dat van mij aan,” zei hij na de verkiezingsoverwinning van Trump, en via Twitter beloofde hij: “Ook wij zullen ons land teruggeven aan de Nederlanders!”
Een land overgeven aan de Filistijnen, om aan te tonen dat het dan naar de filistijnen gaat
Ik heb weleens gedacht dat het goed zou zijn populisten gewoon een tijdje te laten regeren, om te bewijzen dat hun simplistische oplossingen niet bestand zijn tegen de werkelijkheid, maar het is een onmogelijk voorstel: een land overgeven aan de Filistijnen, om aan te tonen dat het dan naar de filistijnen gaat. De Amerikanen hebben dat echter uit eigen beweging gedaan – nou ja, de minderheid onder hen die de verkiezingsuitslag bepaalde – en daarmee beschikken we over een ‘real time experiment’. De eerste resultaten bevestigen de bangste vermoedens: populisme is uiterst schadelijk voor de politieke gezondheid.
Tekst loopt door onder afbeelding.
Autocratische impulsen
Of de Amerikaanse democratie weerbaar genoeg is om de autocratische impulsen van Trump te neutraliseren, moet nog blijken. De grondwettelijke garanties zijn er, het Congres en de rechterlijke macht beperken de ruimte voor presidentiële overmoed. Maar dat zijn de formele instituties, als die niet worden gedragen door een sterke democratische gezindheid bij de burgers, kan er nog heel veel misgaan; er zijn genoeg hele en halve dictaturen die op papier loepzuivere democratieën lijken. Het sterkste voorbeeld is wel het Rusland van Vladimir Poetin, niet toevallig de man die naast Trump het andere idool is van menig populist. Faalt Trump, dan is Poetin er altijd nog als rolmodel.
Faalt Trump, dan is Poetin er altijd nog als rolmodel
We weten dat de Russen allerlei verborgen methodes inzetten om de publieke opinie in Westerse landen naar hun hand te zetten en alles wat hen onwelgevallig is te ondermijnen – The New York Times beschreef gisteren nog hoe in Nederland de campagne tegen het Oekraïne-verdrag daardoor werd besmet, met ‘glansrollen’ voor Harry van Bommel en Thierry Baudet. Maar vaak is het helemaal niet nodig om de spionnensnorren uit de doos te halen; de Europese populisten steunen Rusland in alle openheid en maken er geen geheim van Poetins ‘sterke man’-show heel inspirerend te vinden: geen gezeur over mensenrechten, het nationale belang boven alles en de strijd tegen de radicale islam als internationaal bindmiddel.
Het zijn de twee gezichten van de autocratische verleiding: Trump, de televisie-entertainer, zoekend naar zoveel mogelijk macht in een haperende democratie, en Poetin, de geheime agent, zich verschuilend achter de façade van wat nooit een democratie is geweest. Alle reden onze eigen democratie op 15 maart hoog te houden.