Door cultuur te doven pleegt de samenleving zelfmoord

Voorheen liep ik hard als verspleten eenheid: een lichaam dat over het asfalt toert en een geest die wegkwijnt. In het hoesje om mijn rechterarm huizen een mobieltje en de huissleutel standaard. Zonder draadjes of apps, puur voor als ik omval, dat mijn kinderen te vinden zijn.

Voorheen liep ik hard onbezorgd en hersenloos. Nu, manoeuvrerend tussen de soort- en andere gelijken ben ik vooral gefocust op de anderhalvemeterafstand. Hardlopen anno corona is zigzaggend mensen vermijden. Hetzelfde geldt voor de supermarkt en het fietspad. Overal eigenlijk. Zo zink ik, en u ook, dieper in het eigen bubbelbad. Het valt niet direct op, toch verdwijnt het begrip “de gemeenschapszin” langzaam en, als wij niet oppassen, onherstelbaar.

Op de helft van de laatste zaterdagse route begaf mijn hoesje het plotseling.

Ondanks dat ik de ultieme vrijheid als hoogste goed koester, is de basiszekerheid mij net zo lief. Thuis(terug)komen, in contact blijven met mijn dierbaren, ook als ik omval, ja. Het is het hoesje dat die zekerheid aan de hardloper biedt.

Vlak voordat ik het Vondelpark in ren, zie ik een man zijn deken afkloppen. Op straat.

“Mag ik u wat vragen?” “Natuurlijk!”

“Heeft u misschien iets als tape, alstublieft?”

De fijn geknipte nagels raken mij net niet aan, zijn hand trilt als hij het gescheurde hoesje van mij overneemt en wat eerst mijn twijfel was, vervormt zich gauw tot de enorme spijt. De snot, zweet en tranen, voordat je het weet sleur je (via een iemand) een iemand naar de IC-afdeling. Het laatste wat ik wil!

“We redeneren vanuit het ik. Premier Mark Rutte ziet de samenleving als een optelsom van die individuele belangen.”

Voor de zoveelste keer lees ik ook deze zaterdag hoe en waarom “onze individualistische cultuur” ons in de wegstaat.

“We worden niet aangesproken vanuit het idee dat we verantwoordelijk zijn voor de samenleving als geheel.”

Nee.

“Ik kwam erachter dat ik als Nederlander niet echt oog had voor de omgeving waarin ik verkeerde.”

Ja?

Terwijl we allen denken, tot aan ons Koningspaar toe: “We zijn betrokken.”

Laat ik dit coronatijdperk maar als vertrekpunt nemen. Het is ondenkbaar dat wij schadeloos uit de crisis komen. De deuken zijn al voelbaar. Werkloosheid, de hele economie staat op zijn kop. De fysieke afstand drukt zwaar op onze mentale gezondheid en de onderlinge verbondenheid. In plaats van naar elkaar toe, groeien wij steeds meer uit elkaar. Ons neoliberale, competitieve “Ik” wordt eenzaam. En zelfzuchtig. Hoe minder geld te verdelen, des te meer wij concurrenten zijn van elkaar. Als men gelijk heeft en de “individualistische cultuur” kenmerkend voor ons is, dan zie ik straks onze samenleving op losse schroeven komen. Ook omdat de pezen van onze maatschappij aan het verzwakken zijn: de cultuur- en creatieve sector.

De waarde van kunst en cultuur wordt al jaren niet (h)erkend. De aanval komt uit diverse hoeken: de morele en de monetaire. Dedain jegens kunst en cultuur behoort bij een politieke partij als de VVD tot de huisstijl. In haar verkiezingsprogramma van 2017 belooft de PVV: “ Geen geld meer naar cultuur ”. Met elke nieuwe Prinsjesdag is hetzelfde sentiment steeds meer voelbaar – bereid om in creativiteit te investeren zijn we niet. Het opgebouwde kapitaal wordt keer op keer met ongekende nonchalance voorgoed vernield. Zoals Het Toneel Speelt dat de bezuinigingsronde in 2012 niet overleefde. O, wat een zonde. Wat een verloren schat! Hetzelfde lot deed (herhaaldelijk) velen de das om en nu komt corona daar bovenop.

Door het treurige omzetverlies van 62% is de culturele sector het zwaarst getroffen. De gierige wij en onze nog gierige overheid besloten al voor corona om door te bezuinigen op het reeds magere budget, waardoor talloze, schitterende instellingen en gemeenschappen uit ons cultureel erfgoed (dreigen te) verdwijnen. Bij de beoordelingen, toezeggingen en afwijzingen hebben onze fondsen geen rekening gehouden met corona. Nu de klus is geklaard en het schamele geld is verdeeld, lijkt de correctie onmogelijk. Eigenwijs of ijdel, of alle twee, wij gaan gewoon door met de plannen en begrotingen van voor corona zoals het bouwen van een prachtig nieuw theater in Amsterdam die maar liefst (minimaal) 99 miljoen gaat kosten. Hoe het verder zal gaan als die muren uit de Sloterplas richting de hemel reiken en of er nog iemand zal zijn om op de gloednieuwe podia te gaan spelen, dat weet niemand.

Ik ben getrouwd met Amsterdam maar ga nog altijd vreemd met mijn oude liefde – Groningen. Voor het eerst in jaren mis ik nu de Noorderzon en of de Eurosonic en Noorderslag in januari doorgaan, dat blijft gissen. Elkaar nooit meer zien behoort ook tot de mogelijkheid. Want tekort aan levendigheid smoort de liefde, de vrijheid maakt plaats voor de leegte, afstand. En in het engste geval tot afkeer, haat.

Soms begrijp ik echt niet hoe het komt dat wij het belang van die “bindende levendigheid” (blijven) miskennen. Is onze neoliberale, competitieve “Ik” dusdanig zelfvoldaan? Ik denk het niet. Corona liet ons juist inzien dat wij zonder elkaar chagrijnig, apathisch en eenzaam zijn geworden. Ook studenten raken beschadigd. En in plaats van dat we juist nu, in deze ongekende crisis, die “bindende levendigheid” de prioriteit geven, voeren wij  reeds ingeplande bezuinigingen gewoon door.

Waarom doen we onze beurzen juist niet wijd open?

Waarom gaan kapitaalkrachtige bedrijven en particulieren onze culturele instellingen niet adopteren?

Als de muntjes en de briefjes bij de overheid echt op zijn, waarom doen we niet iets met de huurprijzen? Een vrijstelling van huur zou de instellingen wat meer overlevingskansen geven. Vaak zijn ze gevestigd in overheidsgebouwen en de subsidie die ze zogenaamd krijgen, vloeit via de huur terug naar de overheidskas.

Waarom geven wij onze creatievelingen niet een paar zetels in ons Outbreak Management Team (OMT) van het RIVM? En een beetje geld met de opdracht om (openlucht) theaters en ander soort podia te bedenken en maken die corona-proof zijn?

Waarom is er geen OMT voor het behoud van die “bindende levendigheid”? Wachten we soms tot elk “Ik” chagrijnig, apathisch, eenzaam en beschadigd wordt en onze liefde onomkeerbaar gedoofd is?

Kom op!