Verstoten door de UvA en zelfverklaard complotdenker: wie is Karel van Wolferen?

Hij vraagt het zichzelf ook wel eens af, zei Karel van Wolferen in een interview met het AD uit 2018: ‘Is de wereld nou gek geworden, of ik?’ Het interview maakte onderdeel uit van een serie over tegendraadse denkers. Dat hij een complotdenker is, ontkende Van Wolferen een paar alinea’s verderop niet. ‘Natuurlijk ben ik dat en daar is niets verkeerd mee.’

De emeritus hoogleraar kwam de afgelopen week in het nieuws als hoofdredacteur van het nieuwe en direct omstreden tijdschrift Gezond Verstand. In het blad wordt onder meer gesteld dat de coronacrisis een ‘kunstmatige pandemie’ is, ‘gefabriceerd met frauduleuze modellen’. Ook wordt ontkend dat de CO₂-uitstoot van de mens invloed heeft op klimaatverandering.

De 79-jarige emeritus hoogleraar werd dinsdag verstoten door zijn alma mater: in een verklaring liet de Universiteit van Amsterdam weten zich te distantiëren van zijn uitspraken over onder andere het coronavirus en klimaatverandering.

‘Heel bekend’

De geboren Rotterdammer was van 1997 tot 2006 verbonden aan de universiteit als hoogleraar vergelijking van politieke en economische instituties. Daarvoor werkte hij jarenlang voor NRC Handelsblad als Azië-correspondent. Hij woonde in Japan, waar hij naar eigen zeggen een ‘heel goede positie had’ en ‘heel bekend’ was.

In de kolommen van de gevestigde media is Van Wolferen tegenwoordig nog maar zelden te vinden; de afgelopen jaren verschoof hij steeds meer naar de hoek van de complotdenkers. De aanslagen van 11 september 2001? Een Amerikaans complot. Ook het coronavirus zou volgens Van Wolferen in het geheim op een Amerikaanse basis bedacht zijn. En/of een kwaadaardig plan van Bill Gates om via wereldwijde vaccinaties straks alle wereldburgers via ‘microdeeltjes’ te kunnen volgen.

De oud-correspondent beweegt zich in zeer pro-Russische kringen. In een gesprek met Thierry Baudet voor het youtubekanaal Café Weltschmerz noemde hij de associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne ‘zeer ondoordacht en schadelijk’. De Russische president Poetin is volgens Van Wolferen ‘de grootste staatsman die we op dit moment in de wereld hebben’.

Russische desinformatie

In 2018 sprak Van Wolferen op een congres van De andere krant, een ‘alternatief medium’ dat het Nederlandse onderzoek naar de vliegramp met vlucht MH17 in twijfel trekt. NRC legde in september van dit jaar bloot dat veel artikelen uit De andere krant gebaseerd zijn op Russische desinformatie.

Van Wolferen is bovendien een uitgesproken tegenstander van het Nederlandse coronabeleid. Een ‘schijnpandemie’, die ‘niet meer is dan een gewone griep, áls dat al zo is’. Koren op de molen van complotdenkers als Lange Frans, die het cachet dat de titel emeritus hoogleraar met zich meebrengt graag op zich laten afstralen. 

In de zomer van 2020 verscheen een bijna twee uur durend gesprek tussen Lange Frans en Van Wolferen online. “Dit is de meest totalitaire ingreep die we ooit hebben gezien,” zei de emeritus hoogleraar daarin over de coronacrisis. “Voor iedereen die na de Tweede Wereldoorlog is geboren is dit de allergrootste leugen die we in ons leven meemaken. En de grootste misdaad.”

Complotvuurtje

Van Wolferen is in bovengenoemde filmpjes niet altijd even goed te volgen; de emeritus hoogleraar spreekt met veel bijzinnen, slaat zijpaden in en maakt zijn gedachten dikwijls niet af. Het helpt daarbij niet dat gesprekspartners als Lange Frans en Thierry Baudet hem vaak met enige gretigheid onderbreken om hun eigen kijk op de zaak naar voren te brengen. 

De vraag stellen en hem niet beantwoorden, blijkt vaak genoeg om het complotvuurtje aan te wakkeren. Zo komt Van Wolferen naar voren als een man die in veel dingen vooral niet gelooft, behalve misschien in zichzelf.