Het geluid van iemand die zijn tanden in een appel zet roept bij sommige mensen acute woedegevoelens op. Concentreren is geen optie meer tot de appel op is. En als in de bioscoop iemand vlakbij zit met een bak popcorn, is de lol eraf. Voor mensen die hieraan lijden is het erg vervelend. Juist omdat anderen niet kunnen begrijpen wat zo erg is aan gekraak of gesmak.
Sinds een tijdje is er een term voor de aandoening: misofonie. Psychiater Nienke Vulink zag net als haar collega Damiaan Denys het Amsterdam UMC vaak mensen op de poli met overgevoeligheid voor geluiden. Beiden doken de literatuur in.
"Het was niet eerder beschreven", zegt Vulink. "Mensen kregen te horen dat ze zich niet moesten aanstellen." In 2009 startten ze met hun onderzoek naar de aandoening, die de naam misofonie kreeg. Het Amsterdam UMC heeft nu het enige misofoniebehandelprogramma ter wereld.
Irritatie, woede en walging
"Het hoofdkenmerk van misofonie is een extreme preoccupatie met specifieke geluiden, die acuut heel erge irritatie, woede en walging oproepen", vertelt Vulink. 'Het openbaart zich vaak al in de kindertijd, en een geluid van een specifiek familielid blijkt vaak het beginpunt."
Het gaat niet puur om het geluid zelf, het is ook van belang wie het geluid maakt. Een volwassene die een appel eet roept woede op, maar een kind dat dat doet niet. Gewoon omdat het relatieve gebrek aan eetmanieren voor dieren en kinderen nog normaal is."
Sommige kinderen eten alleen op hun kamer, zodat ze geen eetgeluiden horen. (Foto: Getty Images)
Bakje chips is geen optie
Misofonie kan je het leven zuur maken. Vulink: "Als een kind alleen nog kan luisteren naar de ademhaling van een klasgenoot en dus de toets verpest, wordt het onwerkbaar. Als iemand verhuist naar een afgelegen woonboot om te ontsnappen aan bepaalde geluiden, beïnvloedt het zijn leven behoorlijk."
Vulink ziet vooral bij kinderen tot twaalf jaar dat het zich ook kan uiten in agressie. "Ze kunnen zo boos worden dat ze tegen de muren slaan of verbaal agressief worden. In sommige gezinnen eten kinderen alleen op hun kamer, puur om eetgeluiden te vermijden."
Neus ophalen klinkt als gordijn openschuiven
Hoe kom je dan van misofonie af? In de groepstherapie bij het Amsterdam UMC leren patiënten de gehate geluiden anders te beluisteren. Het geluid van iemand die z'n neus ophaalt, heeft bijvoorbeeld wat weg van het openschuiven van een gordijn. En appelgeluid? "Probeer eens te doen alsof je papier hoort scheuren", zegt psycholoog Bernadette Blom, die de sessies leidt.
Je kunt ook leren een positieve of neutrale associatie te leggen met je misofoniegeluid. Denk bij krakende chips bijvoorbeeld aan je kleine nichtje, als je je aan haar niet ergert wanneer ze chips eet. De andere onderdelen die aan bod komen, zijn ontspanningstraining en aandachtstraining. Bij die laatste training leren patiënten hun aandacht te verleggen van het geluid naar de taak waarmee ze bezig zijn.
Krakende chips kan een geluid zijn dat mensen met misofonie erg irriteert. (Foto: Getty Images)
Blijven oefenen
Ook de familie wordt betrokken bij de behandeling. Blom: "Veel familieleden vinden het prettig om te kunnen vertellen hoe het voor hen is. En ze krijgen uitleg over wat misofonie is, en wat in de behandelingen te gebeuren staat." In een latere bijeenkomst komen ze nog een keer mee. Lukt het de patiënt dan bijvoorbeeld te focussen op een taak, terwijl een familielid een misofoniegeluid maakt?
Een garantie voor succes is de behandeling niet. "Maar je ziet dat vijftig tot 60 procent van de patiënten een significante daling van klachten heeft", zegt Vulink. "Ze moeten alleen wel blijven oefenen."