Vijanddenken: de strategie die Donald Trump naar een verkiezingszege moet leiden

Deze week bleek het vijanddenken van de Amerikaanse president Donald Trump naadloos aan te sluiten bij de autoritaire filosofie van Bill Barr, zijn minister van Justitie. Trumps harde herverkiezingscampagne wordt nu openlijk ondersteund door een steeds agressiever regeringsbeleid, waaraan het hele ambtelijke apparaat kennelijk moet meewerken.

Het was geen geheim dat Barr, een zeer conservatieve katholiek, vergaande opvattingen heeft over de macht van de president: hij vindt dat de regering één geheel is, het zogeheten ‘unitarisme’. Dat klinkt onschuldig academisch, maar deze week zei hij wat dat volgens hem impliceert: dat het politie- en justitieapparaat ‘van hem’ zijn, en aan hem moeten gehoorzamen. Op wie de FBI jaagt, wie het OM vervolgt: dat moet worden bepaald door Trump en Barr, vindt hij.

Daarmee lijkt hij het ministerie te zien als de handhavingstak van het trumpisme. Walter Shaub, tot 2017 de directeur van het ethische bureau van de regering, noemde het donderdag ‘schokkend dat we kennelijk op een punt zijn beland waarop hij er niet voor terugdeinst om dit publiekelijk te zeggen’. Hij waarschuwde: ‘Dit is een man die zich klaarmaakt voor machtsmisbruik zonder precedent, voor en vooral na de verkiezingen.’

Barrs uitlatingen passen in een patroon. De Trump-campagne zaait angst en chaos, de Trump-regering versterkt die boodschap, en de Trump-Republikeinen laten het gebeuren. Wat vroeger gescheiden was (campagne, regering, volksvertegenwoordiging) is nu een eenheid, die alleen maar sterker lijkt te worden naarmate de verkiezingen naderen.

Dit zijn de elementen van dat patroon:

1. Verdacht maken van de verkiezingen

‘De enige manier waarop de Democraten kunnen winnen, is door de verkiezingen te manipuleren’, zei Trump deze week op een campagnebijeenkomst in Nevada. In augustus zei hij dat ook al. Hij blijft er voortdurend op hameren dat het stemmen per post fraude in de hand werkt, en dat de uitslag ‘NOOIT PRECIES KAN WORDEN BEPAALD’, zoals hij donderdag twitterde. Twitter voelde zich genoodzaakt er een waarschuwing onder te zetten: ‘Klik hier om te leren dat het stemmen per post veilig is.’

Barr deed daar deze week ook aan mee. Hij zei dat het stemmen per post vatbaar is voor grootscheepse buitenlandse bemoeienis, middels het vervalsen van stembiljetten – een bewering die niet klopt, omdat alleen biljetten van geregistreerde kiezers geldig zijn.

De steun van Barr voor deze samenzweringtheorie is belangrijk voor Trump: als hoogste wetshandhaver verleent de minister geloofwaardigheid aan het wantrouwen in de verkiezingen. Ook wordt het ‘logisch’ als Barr, mocht Trump de verkiezingen niet winnen, zijn opsporingsambtenaren aan het werk zet om op zoek te gaan naar buitenlandse bemoeienis, als oorzaak van het verlies.

De gezaaide twijfel over de per brief verstuurde stembiljetten kan worden geoogst als nog niet alle stemmen geteld zijn, op verkiezingsavond. Het Witte Huis lijkt aan te sturen op de conclusie dat, wanneer er op verkiezingsavond nog geen winnaar kan worden uitgeroepen omdat niet alle stemmen zijn geteld (wat onmogelijk lijkt als er veel mensen per post stemmen), de verkiezingen ‘dus’ oneerlijk zijn. Later binnengekomen stemmen per post zouden dan ongeldig moeten worden verklaard.

‘Wat we willen op verkiezingsavond is een systeem dat eerlijk is, een situatie waarin we weten wie de president van de Verenigde Staten is’, zei Kayleigh McEnany, de woordvoerder van het Witte Huis vorige week. ‘Dat is hoe het systeem moet werken. En dat is wat we willen en waar we op hopen.’

2. Verdacht maken van de vijand

Zondag zei Trump op een rally dat Barack Obama ‘betrapt is op het bespioneren van zijn campagne’. Omdat de FBI in 2016 fouten heeft gemaakt bij de aanvraag om een ex-medewerker van Trumps campagne af te tappen, vindt Trump dat Obama zelf betrapt is, ook al had die daar volgens intern onderzoek op het ministerie van Justitie niets mee te maken. ‘We hebben hem gesnapt. Nu kijken wat er gebeurt’, zei Trump. Dat leidde tot een door de hele zaal gescandeerd ‘Lock him up!’, dat Trump een tijdje goedkeurend wijzend naar de zaal aanhoorde.

De op vijanddenken gebaseerde campagne (in de retoriek zijn er geen vreedzame demonstranten meer, alleen linkse relschoppers, oftewel anarchisten, oftewel antifa, oftewel terroristen, met Trumps rivaal Joe Biden aan het hoofd) is door Barr zijn ministerie binnengehaald: hij pleitte deze week voor zware ‘samenzwerings’-aanklachten tegen relschoppers.

Elk feit dat niet in dit schrikbeeld past – zoals het feit dat het gevaar van rechts minstens zo groot is –wordt tegengesproken of weggemoffeld. Zo sprak Trump donderdag geagiteerd FBI-directeur Christopher Wray tegen, die in een hoorzitting in het Congres had gezegd dat onderzoeken naar ‘gewelddadige anarchistische extremisten’ slechts één deel zijn van een breder onderzoek naar binnenlands terrorisme, inclusief ‘raciaal gemotiveerde gewelddadige extremisten, militietypes en anderen’.

Dat was tamelijk neutraal, maar Trump vond dat Wray zich op links moest concentreren. ‘Ik zie een stel goed gefinancierde ANARCHISTEN & SCHURKEN die worden beschermd omdat de door Comey/Mueller geïnspireerde FBI simpelweg niet in staat is om hun financieringsbron te vinden en ze laat wegkomen met moord. LAW & ORDER!’

3.  Verdacht maken/overrulen van het ambtelijk apparaat

Het zwartmaken van de FBI past in een trend die al langer gaande is: elke ambtenaar die gewoon zijn werk doet en niet door Trump is benoemd, wekt de verdenking lid te zijn van de ‘Deep State’, een geliefd doelwit van samenzweringstheoretici die denken dat deze carrièreambtenaren de democratisch gekozen president tegenwerken.

Ook Barr ging daar deze week in mee, toen hij zei dat zijn openbare aanklagers ‘te politiek’ zijn en op jacht gaan naar mensen met ‘hoge profielen’. Daarmee doelde hij op de vrienden van de president Roger Stone en Mike Flynn, met wier rechtszaken Barr zich bemoeide. Nou en? zei hij. ‘Onder de wet ligt alle macht om mensen te vervolgen bij de minister van Justitie.’

Wat Trump en de door hem benoemde kabinetsleden tegenstaat, is dat ambtenaren met hem onwelgevallige feiten komen. Dus worden die weggemoffeld. De laatste weken is dat proces in een stroomversnelling geraakt. Zo lieten de ministers van Binnenlandse Veiligheid inlichtingenrapporten aanpassen om het gevaar van Russische inmenging en rechts-extremisme te bagatelliseren, zei een klokkenluider vorige week. En de pr-secretaris van Volksgezondheid, Michael Caputo, manipuleerde de sterftecijfers van gezondheidscentrum CDC om de president en zijn campagne te helpen met een gunstiger corona-score.

Als experts het toch beter denken te weten, gaat Trump frontaal in de aanval. Zo beschuldigde hij de wetenschappers bij de FDA, de toezichthouder op medicijnenontwikkeling, ervan deel uit te maken van – jawel – de Deep State, omdat zij de ontwikkeling van een coronavaccin zouden vertragen om Trump electoraal dwars te zitten.

En nadat Robert Redfield, hoofd van de CDC, woensdag tegen de Senaat had gezegd dat een vaccin, zelfs als het in november wordt aangekondigd, waarschijnlijk pas halverwege volgend jaar beschikbaar is, zei Trump dat dat ‘een vergissing’ was. ‘Dat is gewoon incorrecte informatie.’ Volgens Trump, die voor de verkiezingen positief nieuws wil kunnen brengen, gaat een vaccin ‘onmiddellijk naar het grote publiek’.

Intussen heeft het ministerie van Volksgezondheid (aangestuurd door Caputo, die eerder pr-consultant was voor het Kremlin) een aanbesteding uitgeschreven, à 250 miljoen dollar, voor een reclamebureau dat een campagne van ‘hoop’ kan bouwen rond het coronavirus – inclusief ‘therapeutische en vaccin-informatie’.

4. Begrip voor mensen die eigen rechter spelen, oproepen tot bewapening

Trump en zijn kabinetsleden refereren vaak aan de onrust in het land. In een interview op Fox News vorige week zei de president dat als relschoppers niet streng worden vervolgd, mensen het recht in eigen hand zullen nemen.

‘Wat er gaat gebeuren, en dat is echt jammer, is dat je een reactie krijgt zoals je die nog nooit hebt gezien. Want er zijn heel slimme, heel harde mensen die het niet meer pikken, en als zij zeggen dat ze het niet meer pikken, dan gaat het eindigen in een heel ernstige terugslag en dat is verschrikkelijk.’

Michael Caputo ging een stap verder. Hij zei in een Facebook-video dat gezondheidsorganisatie CDC een ‘verzetseenheid’ herbergt die er op uit is Trump af te zetten, en hij waarschuwde voor linkse ‘hit squads’ die getraind zouden worden voor een gewapende opstand. Hij riep zijn volgelingen met wapens op munitie in te slaan ‘voordat die moeilijk te krijgen zal zijn’.

Het bleek een stap te ver. Caputo heeft zijn excuses aangeboden en zegt met verlof te gaan.