In Sigrid Kaag schuilt eerder een paus dan een premier
Afgelopen weekend spatte de nieuwe lijsttrekker van D66 Sigrid Kaag van de Volkskrant-pagina’s met puike foto’s en een diepte-interview. Maar de beelden uit een eerder campagnefilmpje van D66, waarin zij ‘nieuw leiderschap’ aankondigt, laten mij intussen niet los.
Wat je met sommige fragmenten op het internet ook hebt, dat ze in je hoofd blijven rondspoken en je wenste dat je ze niet bekeken had, gebeurde mij met dat filmpje. Misschien ben ik in deze coronatijd als het om menselijke onmacht gaat, een beetje overgevoelig aan het worden, maar de schijnbaar willoze wezens die Kaag in het filmpje omringen, maakten me angstig.
Niets anders rest hen, zo lijkt het, dan hun lot in haar handen te leggen. Bij voorbaat dankbaar voor de ongewisse richting waarin zij hun armzalige lot zal sturen, lachen zij haar in diepe nederigheid toe.
Met zelf nadenken zijn ze opgehouden, het leidde tot niets. Ooit werd hen wijs gemaakt dat zij zelfstandige individuen waren, maar hoe anders was de realiteit. Ze dachten dat ze op hun eigen intuïtie konden vertrouwen, maar wat een vergissing. Ze groeven hun eigen afgrond.
Verloren en verlaten riepen ze om hulp. En toen kwam Sigrid Kaag. Teruggekeerd om, zoals ze zelf zegt, ‘verantwoordelijkheid te nemen’. Net als Jezus, al is nog onduidelijk wie haar stuurde. Maar waar ze heen gaat, weet ze wel: ‘het Torentje’.
Ik vroeg me steeds af aan wie Kaag mij in dat filmpje nu toch deed denken. Maar ineens wist ik het: aan zuster Ratched, de glimlachende, onverbiddelijke hoofdzuster uit One flew over the cuckoos nest.
Met behulp van dagelijkse doses medicijnen houdt zij de bewoners van haar kliniek kalm en volgzaam. Tot op een dag Randle Mc Murphy (Jack Nicholson) arriveert. Hij, een nogal grenzeloze levensgenieter en crimineel, heeft een stoornis voorgewend om gevangenisstraf te ontlopen. Daarom is hij net wat gisser dan de rest. Hij wil de half verdoofde bewoners tot leven wekken, neemt ze stiekem mee uit vissen en smokkelt vrouwen mee naarbinnen.
Maar Ratched wil orde in het huis, en tegen haar institutionele almacht is Mc Murphy niet opgewassen. Na een gedwongen lobotomie, eindigt hij als een kasplant.
De aanhangers van D66 zijn natuurlijk niet zo machteloos als de patiënten in de film. Maar dat ze ideologisch vanouds niet uitblinken in consistentie is wel een feit.
In mijn jeugd was D66 de partij van de moeders, die de VVD of de PvdA van de vaders net té vonden. En van mensen die zich van religie hadden bevrijd, maar toch iets misten. In Jan Terlouw huist nog altijd een dominee en al noemde Hans van Mierlo zich ‘agnost’, hij bleef een jezuïet, wiens verstandige taal evaporeerde zodra de inhoud ervan tot aardse praktijk gemaakt dreigde te worden.
Van de door D66 bepleite ‘staatkundige vernieuwing’ is weinig terechtgekomen. Maar de redelijke, links-liberale inbreng die de partij ook had, maakte in de jaren negentig wel een ‘doorbraak’ mogelijk van ‘paarse’ kabinetten, die deden hopen dat religie de politiek niet langer zou verdelen en links en rechts elkaar de hand konden reiken.
Maar die liberale hoogtijdagen, in 2001 gesymboliseerd door de blijmoedige handstand van Roger van Boxtel op het gazon voor het Catshuis, zijn voorbij.
Pim Fortuyn verwoestte ‘paars’ en het liberalisme kreeg het akelige woordje ‘neo’ opgeplakt, zodat buiten de VVD niemand zich met deze op zichzelf menslievende stroming nog wil associëren.
D66 doolde rond tot Kaag kwam. Als katholiek, naar eigen zeggen ‘biddend van aard’, wil zij het beeld van D66 als niet-religieuze partij ‘bijstellen’. Het is tijd voor ‘nieuw leiderschap’ er moet ‘echte verbinding’ komen en Europa ‘plaveit de weg naar welvaart voor iedereen’.
Mij lijkt ze zeer geschikt als paus en veel minder als premier, maar dat is volgens mij ook precies de reden dat D66 haar gekozen heeft.
Het hogere doel bestaat en Kaag gaat daarvoor ‘zelf draagvlak creëren, ook waar dat er nog niet is’. De partij die zichzelf in de jaren zeventig het ‘redelijke alternatief’ noemde, wil een alternatief voor de rede.
Daniela Hooghiemstra is historicus en journalist