Veel klusongevallen tijdens lockdown: 'Bijna lagen mijn vingers op het terras’

Dit blijkt uit een onderzoek van onder meer de Nederlandse Vereniging voor Handchirurgie (NVvH) en de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie. Een meerderheid van de patiënten (93 procent) had verwondingen aan hand- en pols en in 18 procent van de gevallen leidde dat tot blijvend letsel.  

Het overgrote deel van de patiënten (128) zijn mannen, in de leeftijd van 13 tot en met 79 jaar. 60 procent van de ongevallen gebeurde buitenshuis en de grootste brokkenmakers bleken de cirkelzaag en de haakse slijper. 

Ook Martin Smeele uit Loo duikt op in deze statistieken. Het was tweede paasdag toen hij dacht: Ik mag wel eens opschieten met dat hok voor de paaskuikens. Met rechts hield Smeele even later de cirkelzaag vast en met links de panlat die hij wilde verzagen. Die cirkelzaag, daar deed Smeele al 100.000 klusjes mee, niks aan de hand dus. Maar toen dreigde de lat van de tafel af te schieten en reageerde Smeele in een reflex.

Zijn jongste zoon was op dat moment net even naar het kippenhok verderop gelopen en zijn oudste zoon, klaar met werken, was zijn fiets nog aan het wegzetten. Ze waren er dus niet bij toen hun vader die panlat opving. ,,Met de cirkelzaag er nog in.” In de bijkeuken greep Smeele een handdoek en holde naar zijn vrouw. ,,Waar zijn je vingers, vroeg ze.” Enkele tellen keken ze elkaar aan. ,,Moesten we zelf naar de dokter? 112 bellen? Even geen idee, nee. Wij hebben dit soort dingen nooit.”

Bij 112 wisten ze het wel. Is -ie grauw? Ja. Zweterig? Ook. ,,Binnen tien minuten waren ze er”, vertelt Smeele. ,,Ik had zelf ook al even in die handdoek gekeken en zag een heel bloederige vleeswond.” Zijn vingers zaten er god zij dank nog aan. ,,Maar een halve centimeter meer en ik had er vier van het terras kunnen oprapen.”

Om acht uur ’s avonds was Smeele in Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede waar hij een half uur later op de operatietafel lag. Om half twaalf was hij weer op de zaal. De doorgezaagde pezen en zenuwen zaten weer netjes aan elkaar. ,,Ik had alleen aan de buitenkant al 67 hechtingen”, vertelt Smeele. ,,Het ziet er prachtig uit. Ik heb de chirurg een heel groot compliment gemaakt.”

Ze doen het weer, zijn vingers. Maar niet meer zoals voor het ongeluk. ,,Ik heb van twee vingers geen gevoel in het bovenste kootje. Dat zou nog terug kunnen komen, maar dat is niet zeker.”

Dit lijkt een ‘kleinigheid’ vergeleken met wat het had kunnen zijn: een zwaar verminkte linkerhand. ,,Gelukkig ben ik rechtshandig.” Maar in de praktijk blijkt geen gevoel in vingertoppen van de andere hand nogal een uitdaging als je de knopen van je bloes wilt dichtmaken. Probeer maar even. Niet voor niets zei de arts volgens Smeele: ,,De voorman is belangrijker dan de uitvoerder.”

Met een achtergrond in bouwmarkten weet Smeele alles van zware machines en kan hij er heel goed mee omgaan. ,,En dan kan het toch nog misgaan”, wil hij met zijn verhaal maar zeggen. Dat hok voor de kuikens maakte hij uiteindelijk wel af. Met een hand. De buurvrouw hing gelijk over de schutting. Of -ie zich wel goed voelde.

,,Een vergelijking met andere jaren is wat lastig”, zegt Johan Vehof, plastisch chirurg in het Arnhemse Rijnstate Ziekenhuis en bestuurslid van de NVvH. Want niet alleen gingen we veel meer klussen, door de lockdown was het ‘traditionele klusseizoen’ ook langer: drie in plaats van twee maanden. ,,Elk jaar zien we pieken rond Pasen, Hemelvaart en Pinksteren. In 2016 hebben we ook zo'n soort onderzoek gedaan en toen telden we 41 patiënten met ernstig letsel. Nu dus vier keer zo veel.”

Het gaat volgens Vehof vaak mis door onervarenheid, slechte voorbereiding en haast. ,,Denken: dat doe ik wel even. Het gaat vaak toch om gevaarlijke apparatuur die je gewoon overal kunt kopen of huren. Maar er wordt niet gevraagd of je ermee om kunt gaan.” 

De gevolgen van een ernstig klusongeluk zijn echter niet te onderschatten, benadrukt Vehof.  30 procent van de patiënten heeft 3 maanden tot een jaar nodig om te herstellen. Handletsel kan bovendien leiden tot langdurige arbeidsongeschiktheid en blijvende invaliditeit.

De cijfers en de gevolgen van klusletsel zouden een landelijke campagne zoals we die ook kennen voor vuurwerk rechtvaardigen, beaamt Vehof. ,,Iets dat elk jaar terugkomt. Misschien zouden we eens iets samen moeten doen met bouwmarkten. Of kijken naar een duidelijke waarschuwing op de verpakking.”    

Ook Jos Perlo uit Ewijk kan goed omgaan met cirkelzagen en boormachines. De aannemer geeft er les in. Maar klussen is wel een echt vak, benadrukt hij, en te veel mensen kopen of huren een apparaat, hebben geen zin in het boekje, stoppen de stekker in het stopcontact en denken: we zien het wel. 

Perlo begint bij de basis. ,,Ik laat je eerst een potlood slijpen met een houtbeitel. Dan merk je hoe vlijmscherp die is. En gaan we zagen, dan doe ik voor hoe je die zaag uit de hoes haalt. Doe je dat verkeerd, dan heb je gelijk streepjes op je vingers. ‘Duurt drie weken’, zeg ik dan.”