Een onderzoeksteam van de universiteit van Reading gebruikte een fijnmazig klimaatmodel waarmee het een relatief warme periode voorafgaand aan de laatste ijstijd kon nabootsen. Tijdens deze periode, het eemien, was de Noordelijke IJszee 's zomers volledig ijsvrij.
Hoewel het op het toppunt van die periode iets warmer was dan nu, kan dat geen volledige afsmelting van het poolijs verklaren. Er moeten versterkende factoren hebben gespeeld die het ijsverlies in een stroomversnelling hebben gebracht. En een van die factoren zal in de huidige opwarming weer kunnen opspelen, zo schrijven de Britten in Nature Climate Change: smeltwaterpoeltjes.
Opwarming creëert poeltjes die opwarming versterken
Ook door de huidige opwarming vormen zich steeds vaker plassen van smeltwater, zowel op dikke ijskappen als Groenland en Antarctica, alsook op het drijvende zee-ijs van de Noordpool. Omdat dit smeltwater veel meer zonnewarmte absorbeert dan het onderliggende ijs, versterken de poeltjes de lokale opwarming.
Dat blijkt ook uit temperatuurreconstructies. Gemiddeld was het eemien op het hoogtepunt 1,5 graden warmer dan het huidige klimaat. Het poolgebied was 's zomers echter maar liefst 4 tot 5 graden warmer, wat suggereert dat er destijds meer zonnewarmte werd geabsorbeerd.
Is deze factor inderdaad sterk genoeg om al in 2035 een ijsvrije Noordpool te hebben? NU.nl vroeg het aan een Nederlandse expert: poolonderzoeker Richard Bintanja van het KNMI en de Rijksuniversiteit Groningen.
"Die smeltwaterpoeltjes zijn zeker een belangrijke factor die het ijsverlies versnelt", zegt Bintanja. "Maar er zijn meer van dergelijke smeltversnellende factoren. Zo valt er ook op de Noordpool steeds vaker regen. Hierdoor wordt de sneeuwlaag op het ijs snel aangetast, terwijl die witte sneeuwlaag juist beschermend werkt tegen afsmelting."
IJsvolume neemt sneller af dan oppervlak
De huidige afname van het zee-ijs valt volgens Bintanja ook niet goed af te lezen aan het afnemende ijsoppervlak. Dat wordt weliswaar langzaam kleiner, maar ondertussen neemt de dikte van het resterende ijs ook steeds verder af. Als die afnemende dikte ook wordt meegewogen, blijkt het totale ijsvolume al met drie kwart geslonken in de afgelopen veertig jaar - een lijn die dus in veel hoger tempo uitkomt op een ijsvrije Noordpool.
Ten aanzien van de voorspelling van een ijsvrije Noordpool rond 2035 houdt Bintanja wel een slag om de arm. "Het hangt van veel zaken af, zoals natuurlijk de verdere stijging van de CO2-concentratie en de temperatuur."
"Maar de lastigste factor is dat door de klimaatverandering niet alleen de gemiddelde temperatuur in het gebied omhoog gaat, maar ook de klimaatvariabiliteit verandert. De eerste ijsvrije zomer zal samenvallen met een extreem warm jaar in het gebied. En zoals we ook weten van onze eigen hittegolven: je kunt niet vooraf exact voorspellen in welk jaar dergelijke records gebroken worden."
"Mijn persoonlijke schatting voor de eerste grotendeels ijsvrije Arctische zomer is tussen 2040 en 2045. Maar dat we daar naartoe bewegen, staat inmiddels wel vast."