De hoop op verandering in Wit-Rusland is nog altijd springlevend, ondanks keihard optreden van de ordetroepen van president Loekasjenko. Sinds de verkiezingen afgelopen zondag zijn er dagelijks protesten. Inmiddels zijn er zeker twee doden gevallen. Waarom grijpt het Westen niet in?
Er is grote onrust in Wit-Rusland sinds president Loekasjenko, die al 26 jaar aan de macht is, zegt dat hij de verkiezingen heeft gewonnen. Met maar liefst tachtig procent van de stemmen. De oppositie beschuldigt hem van grootschalige fraude, en is uit protest de straat op gegaan. De demonstranten worden keihard aangepakt.
Europese Unie
Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok spreekt vanmiddag met zijn EU-collega's over Wit-Rusland. Blok heeft eerder het geweld veroordeeld, maar ook hij heeft geen maatregelen aangekondigd. Waarom niet?
We vragen het Tony van der Togt. Hij is als strategisch adviseur verbonden aan het nieuwe Rusland en Oost-Europacentrum van instituut Clingendael in Den Haag. Hij geeft antwoord op de vier belangrijkste vragen.
1. Waarom doet het Westen niks?
"Wit-Rusland is grotendeels afhankelijk van Rusland. Dit betekent ook dat de EU en Nederland veel minder invloed kunnen uitoefenen op het regime in Minsk dan Moskou. De relatie van de EU met Wit-Rusland is altijd een moeizame geweest vanwege de autoritaire president, de structurele mensenrechtenschendingen en de onwil om hervormingen door te voeren."
2. Wat zou het Westen wel kunnen doen?
"Afgezien van sancties heeft de EU niet veel middelen om deze situatie te beïnvloeden. Dat geldt ook voor Nederland dat nog de meeste invloed heeft wanneer het samen met de EU optreedt. Misschien kan ook afstemming met de VS op sanctiegebied helpen om de druk verder op te voeren", zegt Van der Togt.
"Het regime lijkt niet bereid tot dialoog met de oppositie en hoopt door hard neerslaan van de protesten aan de macht te kunnen blijven. De EU heeft aangeboden te bemiddelen en wil ook een eerlijke verkiezingsuitslag, maar de Wit-Russische regering gaat daar niet op in. In die situatie kan het niet uitblijven dat de EU opnieuw invoering van sancties zal overwegen", zegt Van der Togt.
3. Hebben sancties eigenlijk wel zin?
Van der Togt verwacht in eerste instantie vooral gerichte sancties tegen de mensen die verantwoordelijk zijn voor het harde ingrijpen en de verkiezingsfraude.
"Denk aan een visumban en mogelijk bevriezing van tegoeden van deze personen. Op korte termijn zal dit niet een onmiddellijk effect hebben op de hardliners van het regime, die nu in een overlevingsmodus zitten. Maar het geeft wel een signaal af dat EU achter de oppositie staat en dat voor een repressief Belarus dat de eigen burgers onderdrukt geen plaats in Europa is."
Het dient ook om de kliek om Loekasjenko heen onder druk zetten, legt Van der Togt uit. "Mogelijk brengt dit delen van de elite en het veiligheidsapparaat op de gedachte dat de huidige koers van de president niet houdbaar is en dat dit op termijn ook hun eigen individuele belangen schaadt. Dit zou bij voortdurende demonstraties uiteindelijk tot een scheuring in de elite kunnen leiden."
4. Moeten we deze kwestie niet ook met Rusland bespreken?
"In een ideale wereld zouden Moskou en Brussel zich gezamenlijk kunnen inzetten voor een vreedzame machtsoverdracht. Maar dit lijkt nu niet echt mogelijk."
Ook Rusland is niet echt tevreden met Loekasjenko. Van der Togt: "Een alternatief zou voor Rusland aanvaardbaar zijn zolang de stabiliteit gewaarborgd wordt en het land niet expliciet kiest voor de EU of NAVO, maar verbonden blijft aan de Euraziatische Economische Unie, en andere door Moskou gedomineerde organisaties. Helaas is de dialoog tussen de EU en Rusland niet meer van een dergelijke aard, dat hierover met Moskou constructief kan worden gesproken."
"Bovendien, Moskou kan alleen maar profiteren van een verzwakte Wit-Russische president en een zwaar getroebleerde relatie met het Westen om Wit-Rusland nog meer aan zich te binden", zegt Van der Togt.
