Terug naar de krant

Wie zich tegen de Saoedische kroonprins verzet, neemt nog altijd veel risico’s

Leeslijst achtergrond

Saoedi-Arabië Dreigementen tegen dissidenten in het buitenland, zware mensenrechtenschendingen in eigen huis: na de moord op Jamal Khashoggi lijkt de Saoedische kroonprins geen gas terug te nemen.

Leeslijst

De Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman treedt de laatste maanden minder naar buiten dan de wereld gewend was van de man die bewezen heeft geen middelen te schuwen om kritische tegenstanders uit de weg te ruimen. Dat wil niet zeggen dat MbS milder is geworden. Wie zich tegen hem verzet, neemt nog altijd grote risico’s.

Dat ondervond ook de 61-jarige Saad al-Jabri, die vorige week in Washington een proces tegen de kroonprins aanhangig maakte, omdat die de afgelopen jaren op verschillende manieren zou hebben geprobeerd hem te vermoorden. Al-Jabri is een voormalige hoge functionaris van de Saoedische inlichtingendienst die in 2015 ontslagen was, mogelijk omdat hij de Amerikaanse CIA had doorgebriefd dat MbS de Russen opstookte om in Syrië te interveniëren.

Lees ook Kroonprins MbS kan straffeloos door
Leden van Reporters Without Borders  protesteerden dinsdag voor de Saoedische ambassade in Berlijn,  Duitsland.

Jabri, die nu in Toronto woont, was een vertrouweling van prins Mohammed bin Nayef, de voormalige kroonprins die in 2017 door MbS in een paleiscoup uit zijn functie werd gezet en door hem zelf vervangen. Vanaf dat moment werd MbS de feitelijke heerser in het land, omdat zijn bejaarde vader het landsbestuur grotendeels aan hem overliet. Mohammed bin Nayef, die algemeen wordt beschouwd als de man die het gevaar van Al-Qaida en andere radicale organisaties in Saoedi-Arabië kundig wist te neutraliseren, heeft sinds 2017 grotendeels onder huisarrest gestaan.

Bij het aanspannen van het proces voegde ‘dr. Saad’, zoals Al-Jabri in de stukken wordt genoemd, een dossier met opmerkelijke details toe. Zo zou op last van MbS in 2018, nog geen twee weken na de moord op de kritische journalist Jamal Khashoggi in het Saoedische consulaat in Istanbul, een ‘Tijger-brigade’ vanuit Riad naar Canada zijn gestuurd om Al-Jabri uit de weg te ruimen.

Net als bij de moord op Khashoggi zou ook van dit team weer iemand deel hebben uitgemaakt die was gespecialiseerd in het opruimen van sporen van een misdaad, een collega van de man die Khashoggi’s lichaam na diens dood met een botzaag te lijf ging.

De Tijger-brigade

De ‘Tijger-brigade’, Firqat el-nemr in het Arabisch, is volgens diverse bronnen een elite-eenheid van vijftig militairen en mensen van inlichtingendiensten, die in 2017 werd opgericht om vuile klussen voor MbS uit te voeren. Hun missie in Canada mislukte echter. De Canadese douane onderschepte het team op het vliegveld, al probeerden de leden gescheiden van elkaar langs de paspoortcontrole te komen.

Hoe de Canadezen, die al een gespannen relatie hadden met Saoedi-Arabië, deze affaire hebben opgelost is niet duidelijk. De Canadese minister van Openbare Veiligheid, Bill Blair, wilde donderdag niet op het geval in gaan, maar erkende in een verklaring dat hij „zich bewust was van incidenten waarin buitenlanders geprobeerd hebben Canadezen die in Canada wonen te volgen, te intimideren of te bedreigen”.

Al in 2017 had MbS Al-Jabri via Whatsapp bedreigd en bevolen om terug te keren naar Saoedi-Arabië. Al-Jabri, die begreep dat hem met zijn gedetailleerde kennis over de werkwijze van MbS en zijn contact in de internationale inlichtingenwereld weinig goeds te wachten stond, ging daar niet op in. Maar daar liet de kroonprins het niet bij. Twee van Al-Jabri’s kinderen mochten Saoedi-Arabië niet meer verlaten. In maart van dit jaar werden beiden gearresteerd en ‘verdwenen’ ze vervolgens, aldus het dossier.

Ook probeerde het Saoedische Anti- Corruptiecomité hem uitgeleverd te krijgen via Interpol, maar de internationale politie-organisatie wees dat verzoek in juli 2018 af. Interpol had volgens Washington Post-columnist David Ignatius, die inzage kreeg in Interpol-documenten, drie bedenkingen bij het comité: „de selectiviteit van zijn onderwerpen, de politieke aard van zijn motieven, en het ontbreken van waarborgen voor een eerlijk proces en mensenrechten in zijn procedure”. Interpol vermoedde een politieke strategie achter het verzoek om een potentiële rivaal uit te schakelen.

In juni van dit jaar werd bekend dat een andere Saoediër in Canada, de bekende dissident Omar Abdulaziz, door de Canadese politie was gewaarschuwd dat hij „een potentieel doelwit” was van de Saoediërs. Abdulaziz had nauwe banden met Khashoggi. „Ze willen iets doen, maar of het moord, ontvoering is, weet ik niet”, zei hij tegen The Guardian.

Marteling en onderdrukking

Binnenlands zijn er evenmin aanwijzingen dat MbS de teugels laat vieren voor zijn critici. Mensenrechtenorganisaties riepen op tot een onafhankelijk onderzoek naar de dood van journalist Saleh Al-Shehi op 19 juli. Hij had 2,5 jaar gevangen gezeten en was kort voor zijn dood op medische gronden vrijgelaten. Al-Shehi had het gewaagd in een televisieprogramma eind 2017 te spreken over corruptie binnen de koninklijke familie.

Met enige regelmaat sterven er ook politieke gevangenen in Saoedische gevangenissen, al dan niet na marteling. Vrouwenrechtenactivisten die ruim twee jaar geleden werden gearresteerd omdat ze onder meer campagne hadden gevoerd voor het recht om auto te rijden, zitten nog altijd vast. Dit ondanks het feit dat MbS zelf intussen allang dit recht heeft verleend. Ook deze vrouwen is echter marteling niet bespaard gebleven, zo blijkt uit getuigenissen van familieleden in het buitenland.

De meedogenloze verbetenheid waarmee MbS zijn critici blijft vervolgen, wekt verbazing. De kroonprins lijkt zich niet bewust hoezeer dit hem en de reputatie van zijn land schaden. Juist nu zijn land economisch in zwaar weer is gekomen, zowel door de lage olieprijzen als het coronavirus, zou hij meer internationale goodwill uitstekend kunnen gebruiken. Dat hij zijn opwachting in het beklaagdenbankje in Washington zal maken, is intussen al helemaal onwaarschijnlijk.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 10 augustus 2020.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in