Vertrouwelijk RIVM-rapport: ventilatiesysteem verspreidde virus in verpleeghuis
Bij een corona-uitbraak in een verpleeghuis in Maassluis speelde het moderne ventilatiesysteem waarschijnlijk een rol. Dat blijkt uit een vertrouwelijke RIVM-rapportage die in bezit is van de Volkskrant. Niet eerder is verspreiding van het virus via luchtcirculatie zo aannemelijk gemaakt. Het RIVM heeft de ventilatierichtlijn herzien.
De vertrouwelijke rapportage voedt de voortdurende discussie of het covid-19-virus zich ook via kleine deeltjes door de lucht (aerosolen) verspreidt. Als dat het geval is, kan ventilatie een belangrijke rol spelen. Een groep van 239 wetenschappers drong vorige maand in een open brief nog aan om dit serieuzer te nemen.
Tussen 23 en 26 juni raakten in verpleeghuisafdeling De Tweemaster 17 van de 21 bewoners besmet met het covid-19-virus. Zes van hen overleden. Ook 18 medewerkers kregen het virus, terwijl het personeel chirurgische mondneusmaskers droeg, behalve tijdens de pauzes.
Toen er desondanks abrupt zo veel besmettingen onder het personeel plaatsvonden terwijl aanvankelijk maar één patiënt was besmet, werd het ventilatiesysteem in de gemeenschappelijke huiskamer onderzocht. Op het gaas van de airco-unit en in filters van vier ventilatiekasten werd vervolgens het virus in hoge waarden aangetroffen.
‘De combinatie van bevindingen (…) zijn suggestief voor een verdere verspreiding van het SARS-CoV-2-virus door een ventilatiesysteem’, aldus het RIVM in de vertrouwelijke rapportage, die op 23 juli in het instituut is besproken. Voor de betrokken onderzoekers is de bevinding ‘reden om andere instellingen te attenderen op de mogelijke risico’s van ventilatiesystemen met recirculatie van binnenlucht’.
Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie
Tegenstrijdig
De bevindingen uit het vertrouwelijke rapport lijken tegenstrijdig met wat het RIVM in openbare publicaties beweert. Zo stelt het instituut in antwoord op vragen van het ministerie van Volksgezondheid dat er ‘momenteel geen uitbraak in Nederland bekend is waarbij is gebleken dat (gebrek aan) ventilatie een hoofdrol heeft gespeeld bij de transmissie van SARS-CoV-2’.
Opmerkelijk is dat het RIVM de Ventilatierichtlijn vorige week juist op dit punt stilzwijgend heeft herzien, drie dagen na de rapportage over het verpleeghuis in Maassluis. Daarin staat nu: ‘Uit voorzorg wordt geadviseerd om recirculatie binnen één ruimte waar meerdere personen gedurende langere tijd bij elkaar zijn zo veel mogelijk te vermijden en de lucht voldoende te verversen.’
De betreffende verpleeghuisafdeling beschikt over een dergelijk modern, energiezuinig ventilatiesysteem dat om warmteverlies te voorkomen lucht in één ruimte laat circuleren. Volgens de Argos Zorggroep is de locatie inmiddels weer in gebruik. Hoe dit zich verhoudt tot het aangescherpte RIVM-advies wil de zorggroep niet toelichten.
Branchevereniging voor ouderenzorg ActiZ heeft de aangepaste Ventilatierichtlijn van het RIVM vorige week direct gedeeld met haar leden, laat een woordvoerder weten. Waarom de aanpassing in de richtlijn niet publiekelijk is gecommuniceerd, wil het RIVM niet zeggen. Ook niet of de casus in Maassluis de directe aanleiding is geweest voor de aanscherping.
‘Het RIVM doet geen uitspraken over vertrouwelijke documenten’, luidt de formele reactie, hoewel er ook in openbare documenten gewag wordt gemaakt van nader onderzoek naar de rol van recirculatie van lucht binnen de gemeenschappelijke huiskamer bij ‘een uitbraak in een verpleeghuis in de regio Rotterdam’. Hetzelfde geldt voor de rol van recirculatie van lucht bij ‘een uitbraak in een vleesverwerkingsbedrijf’.
Aerosolen
Hoogleraar civiele techniek aan de TU Eindhoven Bert Blocken spreekt van ‘een zeer interessante casus’. ‘Dit is naar mijn weten de eerste keer in Nederland dat de rol van gebrekkige ventilatie bij een massabesmetting zo zorgvuldig is onderzocht en vastgesteld.’ Blocken tekende de eerder genoemde open brief bewust niet, omdat wetenschappelijk nog niet onomstotelijk vaststaat dat aerosolen en ventilatie een rol spelen bij virusoverdracht . ‘Maar plausibel wordt het meer en meer.’
Daarom vindt de hoogleraar het ook verstandig dat het RIVM de richtlijn heeft aangepast. ‘Dit is voortschrijdend inzicht zoals we de afgelopen maanden voortdurend hebben gezien. Zorg dat ventilatie op orde is. Dat is nu nog te doen. Maar in de herfst en winter wordt dat een probleem.’
Wat weten we over de rol van ventilatie bij verspreiding van het virus?
De ‘luchtoorlog’ in de wetenschap: moet er meer nadruk komen op ventilatie?
Hoe is het in Nederland gesteld met de ventilatie van bijvoorbeeld kantoren, scholen, restaurants en cafés?
Het document is als fotobestand in handen gekomen van de Volkskrant en bij het RIVM is navraag gedaan over de authenticiteit.
