Filosoof, heks en dj Patricia MacCormack: 'Niets belast de aarde meer dan voortplanting door de mens’

Tijdens het skype-interview spreekt Patricia MacCormack zoals het een filosoof betaamt: zorgvuldig en rationeel. Voor haar doen is ze onopvallend gekleed: ze draagt een forse neuspiercing en een kleurrijke vlinderbril. Normaal is ze gehuld in een zwart gewaad met ruches; de lange steile haren versierd met linten of een klein gewei, de ogen zwaar opgemaakt met kohl, de lippen donkerrood of -paars gestift. MacCormack is niet alleen hoogleraar filosofie aan Anglia Ruskin University in Cambridge, ze is ook een goth en doet aan hekserij en andere occulte praktijken. En ze is dj in Londen.

Waarom wordt een filosoof ook heks?

“Ik ben al door het occulte gefascineerd sinds ik erover las in een encyclopedie op de katholieke school waar ik naartoe ging. Tegenwoordig weet ik dat die occulte rituelen ons een ethiek leren die we juist nu nodig hebben.”

Dat moet u uitleggen.

“Laat ik een voorbeeld geven. Er is een occult ritueel waarin de deelnemers een kap dragen waardoor je elkaar niet kunt identificeren. Je staat in een cirkel met mensen die je misschien wel kent, misschien ook niet – nu ken je sowieso niemand meer. Zo breng je je geest in de war, je vraagt je af wie er naast je staat. Je vraagt je zelfs af wie jezelf bent. Normaal wordt je verhouding tot anderen, zonder dat je je daarvan bewust bent, bepaald door zaken als gender en ras. Zo’n kenmerk bepaalt wie de ander is, maar ook je zelfbeeld. Maar dat vermogen verlies je in dit ritueel, vandaar je gevoel van angst, van zelfverlies. Ben je ooit naar een gemaskerd bal geweest? Dan heb je misschien iets vergelijkbaars ervaren.”

U verlicht als filosoof de mensen niet, maar brengt duisternis?

“Ja, dat is nodig. We zitten sterk vast aan een gevoel van identiteit, en op zo’n moment merk je hoe jouw zelfgevoel en dat van anderen afbrokkelt. Dat is sowieso al beangstigend, maar het zal mensen in deze tijd nog zwaarder vallen. Zeker tegenwoordig moet je namelijk een identiteit hebben: zo meten mensen zichzelf er op sociale media een aan, je zet daar een beeld van jezelf neer. Het idee is ook dat zo’n identiteit je geluk zal brengen: je moet aan jezelf werken, een geslaagd mens worden, een bijzonder leven leiden in plaats van het leven te nemen zoals het komt. Als dat lukt, zul je je weer heel voelen. Dat kwalijke verbond tussen identiteit en geluk ligt ook aan de basis van ons kapitalistische systeem: producten dragen de belofte in zich dat ze bij zullen dragen aan jouw lifestyle, aan jouw identiteit – en daarmee aan jouw geluk.”

De kat van MacCormack loopt langs en miauwt. “Hey sweetie”, zegt ze, en ze vervolgt. “Dat verlangen naar identiteit zie je ook terug in een wereld die op het eerste gezicht heel anders is. Die van de feministen, de transgenders, de dierenactivisten. Dat soort bewegingen hanteren vaak strikte normen voor het juiste gedrag, een ideaal waar alle leden van een groep aan moeten voldoen. Je kunt alleen een plek opeisen door met je robuuste identiteit de strijd aan te gaan met de rest van de wereld. Het is een belachelijke vorm van tribaal denken. Dan doen we niet anders dan het bestaande model van macht en strijd in stand houden.”

“Daar komt bij dat het verlangen naar zo’n identiteit ons niet versterkt, maar juist ten koste van onszelf gaat. Streven naar een sterk zelf is traumatiserend, je blijft het gevoel houden dat je tekortschiet want je bereikt nooit de heelheid waar je naar verlangt. Het maakt ons ook erg narcistisch, we worden er geen aangename mensen van.”

“Zo’n ritueel dat ik net beschreef kan dat stoppen: het is dan wel beangstigend om je zelf te verliezen, maar het is ook een bevrijding. Je wordt bevrijd van de druk om jezelf te zijn. En het leert je dat je niet bang hoeft te zijn om in een chaotische wereld te leven. Chaos magic – dat is wat ik vooral doe – leert je om die chaos te omarmen.”

U stelt zelfs dat dit een ethische training is.

“Door je los te maken van vaste structuren, creëer je openheid naar anderen. Je was tijdens het ritueel in een gemeenschap van gelijken, niemand viel uit de toon. Dat is genade.”

Waarom noemt u dit soort rituelen occult? Ik mis de duistere krachten, de geesten en de tovenarij.

Lachend: “Ja, als je daarnaar op zoek bent, valt dit tegen. Dat tegenwoordig zoveel jonge vrouwen zich heks noemen, betekent niet ze door de duivel zijn bezeten. ‘Heks’ is een geuzennaam. Jarenlang werden experimenterende vrouwen als bedreiging gezien, ze werden veroordeeld en soms zelfs ter dood gebracht. Al die jonge vrouwen claimen nu zelf die positie van heks. Het vreemde is dat je daar meer kracht uit kunt putten dan uit het organiseren van een tegenbeweging die de strijd aangaat en gelijkheid opeist. Het werkt uiteindelijk ook ondermijnender. Als je de strijd met het systeem was aangegaan, had je het alleen maar bevestigd. Je baseerde jezelf dan immers ook op het idee dat de wereld draait om macht. Maar nu omarm je de duistere krachten, je begeeft je naar een wereld waarin je die militante identiteit achter je laat en je openstelt voor de ander.”

Maar u gaat een stap verder: u vindt dat we onze identiteit letterlijk moeten laten oplossen. U hangt een doodscultus aan.

“Wat ik aan de kaak stel, is dat we lijden omdat we vasthouden aan het leven. In mijn land is euthanasie nog steeds bij wet verboden. Lengte van leven vinden we belangrijker dan kwaliteit van leven. Mensen hebben ook moeite met antinatalisme, de stroming die zegt dat het beter is om niet geboren te zijn. Abortus ligt gevoelig, mensen worden gedwongen kinderen te krijgen. Terwijl we tegelijkertijd zoveel gevluchte kinderen illegaal verklaren en weigeren voor ze te zorgen – met soms hun dood tot gevolg. Dat is hypocriet. Als we echt zoveel om mensen gaven, dan zouden we ons bekommeren om de mensen die nu op aarde zijn. Laten we daarom adoptie eenvoudiger maken. Waarom zelf een kind krijgen als er kinderen zijn voor wie je kunt zorgen?”

Hier blijft het niet bij: uiteindelijk wilt u van de mens af.

“Niets belast de aarde meer dan voortplanting door de mens. Daarom wordt het tijd om aan andere aardbewoners te denken. Niet door geboortecontrole, voor je het weet leef je in een totalitaire samenleving. Maar misschien kan mijn manifest hier wel een rol in spelen, in het veranderen van de gedachten en houding van mensen.”

Deze vraag moet ik nu ook wel stellen: juicht u het coronavirus toe? Dat leidt ook tot minder mensen en minder belasting voor deze aarde.

“Het enige mooie aan het virus is dat de vervuiling van de aarde - in ieder geval tijdelijk - radicaal is verminderd en dat dieren terugkeren naar steden. Als mensen zich terughoudender opstellen dan weet de natuur een weg te vinden. Maar ik juich dit soort rampen allesbehalve toe. Ik verkondig geen boodschap van haat. Ik wil niet dat oude mensen lijden en onnodig sterven. Ik wil geen baby’tjes doodmaken. Mensen reageren nu wel alsof dat zo is, het is zo eenvoudig om me alleen maar te zien als een vrouw die er een beetje gek uitziet, met vreemde en slechte meningen. Maar mijn wens komt voort uit compassie. Compassie met de aarde, en met de aardbewoners. Ook compassie met de mens.”

Verliezen we niet veel waardevols als de mens verdwijnt? Bijvoorbeeld het vermogen om te zorgen.

“We moeten ons menselijke perspectief verlaten. Dan zie je dat ook dieren kunnen zorgen. Daar komt bij: zorgen we nu werkelijk zo goed? Laten we alle energie die we gebruiken om de aarde op te branden eerst maar eens inzetten om voor die aarde te zorgen.

“Ik denk dat het verlies van mensen heel innovatief kan zijn. We weten niet wat er gaat gebeuren als we met minder zijn, en er een belangrijker plek komt voor anderen. Misschien is dat wel een katalysator voor de meest interessante menselijke krachten, krachten die we nog niet kenden.”

Lees ook:

Is het nog wel verantwoord een kind op de wereld te zetten? Nee, zegt filosoof David Benatar

De vraag lijkt steeds modieuzer: is het nog wel verantwoord een kind op de wereld te zetten? Nee, zegt filosoof David Benatar: ‘De mensheid kan het best zo snel mogelijk uitsterven.’