Ik had het eigenlijk over de Franse filosoof Bernard-Henri Lévy willen hebben, u herinnert zich hem wel, die in 2011 de Franse president Sarkozy en via hem de Britse premier Cameron en de Amerikaanse president Obama beïnvloedde om de Libische leider Gaddafi te helpen afzetten. En die daarmee medeverantwoordelijk is voor de puinzooi. Hij heeft geen spijt, heeft hij gezegd. Hij was vorige week even terug in Libië, in het deel van de internationaal erkende regering in Tripoli, die zich meteen van hem distantieerde. Lévy schreef vrijdag in een opinieartikel in The Wall Street Journal dat de „plaatselijke janitsaren” van de Turkse president Erdogan achter die onvriendelijke ontvangst, inclusief een hinderlaag, zaten – Lévy en Erdogan zijn geen vrienden. Maar hij had alleen maar „het contact met Libiës bevolking willen herstellen”. Als u geïnteresseerd bent: BHL schreef ook een reportage in Paris Match van 30 juli, „Retour mouvementé en Libye”.
Maar ik bleef haken bij het bericht van het International Rescue Committee (IRC) dat bijna alle 200 kinderen die dit jaar op zee uit wrakke bootjes zijn gered, nu in overbevolkte en zeer akelige gevangenkampen in Libië zijn opgeborgen. De meeste van deze kinderen zijn Somalisch, Eritrees, of Soedanees, tussen 12 en 15 jaar oud, een kwart heeft geen begeleider, 20 procent is gehandicapt.
Zowel de officiële als de onofficiële kampen waar onderschepte migranten worden gedumpt zijn hels. Ik ben niet zo van de paus, maar hij is een gezaghebbend persoon, en hij sprak zich er kort geleden over uit: „U kunt zich de hel niet voorstellen waarin mensen in die kampen worden vastgehouden”. Dit jaar zijn zo’n 6.000 migranten onderschept, meestal door de Libische kustwacht, en naar Libië teruggebracht, aldus cijfers van IOM, de migratieorganisatie van de Verenigde Naties. De VN-steunmissie voor Libië UNSMIL toonde zich vorige maand zeer bezorgd over hun lot (dus inclusief die 200 kinderen): „We blijven berichten krijgen over moorden, foltering, seksueel geweld, arbitraire opsluiting, ontvoeringen, handel in en verkoop van migranten, die, afhankelijk van de precieze feiten, misdrijven tegen de menselijkheid en oorlogsmisdrijven kunnen zijn.” „Het lijden van migranten in Libië is onaanvaardbaar”, tweette vorige week IOM-Libië vertegenwoordiger Federico Soda. Toen waren net drie Soedanezen doodgeschoten die na terugkeer aan wal hadden geprobeerd te ontsnappen.
Het Internationaal Strafhof onderzoekt de situatie van de migranten. Maar niet de rol van Europa, denk ik zo, hoewel dat gewoon medeplichtig is. De EU is verdeeld over de oorlog in Libië, maar heeft een obsessie met migranten: Die Zullen Niet Oversteken. Daarom heeft ze 90 miljoen euro gestoken in de Libische kustwacht zodat die migranten efficiënter kan onderscheppen en terug aan Libische wal zetten. Internationale organisaties als UNHCR en IOM zeggen dat Libië géén veilig derde land is (lees de opsomming van UNSMIL even terug) en dat hun gedwongen terugkeer illegaal is onder internationaal recht. „Europa’s geweten is verdronken in de Middellandse Zee”, kopte The Irish Times een half jaar geleden, en daar kan ik me goed in vinden. Er drijven minder lijken in zee, omdat de migranten in Libië sterven.
Dat is allemaal oud nieuws – eind 2017 berichtte CNN al over slavenmarkten in Libië waar migranten onder de hamer kwamen. Alle Europese leiders weten het en vinden het geen probleem. Maar ik dacht, ik schrijf het toch nog maar eens op.
Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert en scheidt op deze plaats elke week de feiten van de hypes.