Nieuw onderzoek bewijst: herstelde coronapatiënten hebben vaak littekens op hun hart

Tot nu leek het coronavirus vooral schade in de longen aan te richten, maar de gevolgen zouden weleens nog ernstiger kunnen zijn. Dat bleek toen Duitse artsen bij eenderde van een willekeurige groep herstelde coronapatiënten een beschadiging van de hartspier ontdekten. Extra zorgwekkend: de onderzochte patiënten waren relatief jong en de meesten hadden gewoon thuis uitgeziekt.

‘Dit is waar velen al bang voor waren’, reageert hoogleraar cardiologie Jan Piek (Amsterdam UMC). ‘We hebben ons gefocust op de longen maar zo’n ernstige infectie doet wel vaker meer organen aan. Dit percentage is alarmerend hoog. Wat voor toename aan hartklachten staat ons nog te wachten?’ Ook Rudolf de Boer, hoogleraar cardiologie in het UMC Groningen, maakt zich zorgen: ‘Dit bewijst opnieuw dat het om een hele nare ziekte gaat die het hele lichaam kan aantasten.’

Litteken op het hart

De Duitse artsen, verbonden aan het academisch ziekenhuis in Frankfurt, deden een MRI-onderzoek van het hart bij honderd genezen coronapatiënten, gemiddeld tweeënhalve maand na de diagnose. De patiënten waren tussen de 45 en 53 jaar, tweederde van hen was niet in het ziekenhuis opgenomen geweest, slechts twee hadden op de ic aan de beademing gelegen. Bij zestig van de honderd patiënten werden tekenen van een ontsteking aangetroffen in het hartspierweefsel, schrijven de artsen in vakblad JAMA Cardiology, bij 32 patiënten was als gevolg daarvan littekenweefsel ontstaan, dat op MRI-beelden zichtbaar was.

De ontsteking leidt er kennelijk toe dat hartspiercellen afsterven en er een litteken ontstaat om het weefsel bij elkaar te houden, verduidelijkt De Boer. Bij een groot aantal patiënten werd in het bloed de signaalstof troponine gemeten, wat erop duidt dat hartspiercellen verloren zijn gegaan. De combinatie van dat bloedbeeld en de patronen op de MRI-scan maakt het ‘zonneklaar’, zegt De Boer, dat sprake is van schade aan het hart. Dat het coronavirus in het hart terecht kan komen, is bekend: dat orgaan heeft, net als de longen, veel antennes, zogeheten ACE2-receptoren, die het virus gebruikt om cellen binnen te dringen.  

Bij geen van de onderzochte patiënten was voordat ze ziek werden sprake van acute hartproblemen. Of ze nou wel of niet in het ziekenhuis opgenomen waren geweest en wat hun medische voorgeschiedenis was, maakte voor het optreden van de post-corona hartschade niet uit.

Littekenweefsel in de hartspier kan op termijn ernstige gevolgen hebben. Bij de onderzochte Duitse patiënten is de schade aan de hartkamer gering en mogelijk niet genoeg om hartfalen te veroorzaken, denkt cardioloog Piek, maar het aangetroffen littekenweefsel kan wel leiden tot hartritmestoornissen. Of die zich bij al deze patiënten ook zullen voordoen, valt niet te voorspellen, benadrukken beide hoogleraren. Littekenweefsel als gevolg van een ontsteking is anders dan als gevolg van een hartinfarct, verduidelijkt De Boer: het zou kunnen dat het litteken na lange tijd toch nog kleiner wordt. 

Extreme vermoeidheid 

Maar de voortekenen zijn ongunstig: een derde van de patiënten uit het onderzoek was sinds de corona-infectie kortademig en had last van algehele uitputting, zelfs bij simpele activiteiten als het huishouden. Die extreme vermoeidheid wordt ook door Nederlandse patiënten gerapporteerd.

De Duitse artsen roepen in hun artikel dringend op tot nader onderzoek bij een grotere groep ex-patiënten, om te achterhalen of hun bevinden kloppen. ‘Ze willen geen paniek zaaien en dat is netjes, maar er valt weinig tegen hun resultaten in te brengen’, reageert Piek. Ook hoogleraar De Boer benadrukt dat het onderzoek goed is uitgevoerd, de deelnemers zijn vergeleken met een vergelijkbare groep niet coronapatiënten. Maar de groep was klein, zegt hij, en de vraag is of de onderzochte patiënten daadwerkelijk een dwarsdoorsnede van de bevolking weerspiegelen. Daarom moeten Nederlandse cardiologen nu razendsnel gaan samenwerken, vinden beide hoogleraren, om ook hier MRI-onderzoek te doen bij een grote groep coronapatiënten. De Boer: ‘Ik denk dat we dan minder hartschade zullen vinden maar ook al is het percentage lager dan nóg is het zorgwekkend. Het laat maar weer zien dat je er alles aan moet doen om dat virus niet op te lopen.’

Cardioloog Piek beschouwt de onderzoeksresultaten als een oproep om alle genezen coronapatiënten uitgebreid na te kijken: ‘Zodra we schade aan het hart vaststellen moeten we ze in de gaten blijven houden.’ Een hartritmestoornis ten gevolge van een litteken kan hartkloppingen veroorzaken, maar in extreme gevallen ook een plotse hartdood. Bij vroege ontdekking is een behandeling mogelijk. Dat de hartproblemen tot nu toe nog niet zo zijn opgevallen komt doordat bij patiënten met klachten een CT-scan van de longen wordt gemaakt, zegt hij, terwijl ontsteking en littekenweefsel in het hart vooral goed met een MRI kan worden vastgesteld.