Zonder vergeving komt er gegarandeerd nooit een einde aan racisme

Kijk, álle witte mensen zijn racistisch.’ Dit is een van de vele constructieve uitspraken in een vraaggesprek dat de Vlaamse krant De Morgen afgelopen weekend bracht met NRC-journalist en antiracisme-activist Sabrine Ingabire.

Ze wist verder te melden dat ze principieel niet met witte mannen date, dat witte mensen niet beledigd mogen zijn als ze racistisch genoemd worden, dat het niet aan zwarte mensen is om racisme op te lossen (‘Wij hebben het probleem niet uitgevonden’) en dat witte mensen nooit helemaal zullen begrijpen wat racisme is, omdat ze er nooit zelf mee geconfronteerd zijn.

Nu ben ikzelf een witte man, maar eentje met een achtergrond die ervoor zorgt dat ik wel degelijk van binnenuit weet wat racisme is, dus ik ga toch eens proberen chocola te maken van Ingabire’s betoog. De hoofdlijn is, geloof ik, dat witte mensen een probleem dat ze niet begrijpen, tóch zelf moeten oplossen. Waar die witte mensen dan de motivatie vandaan moeten halen, is mij een raadsel.

Verontrustender is dat een journalist — iemand voor wie taal het instrumentarium is — blijkbaar niet gelooft in de mogelijkheden van die taal. Terwijl taal het enige is wat we hebben als we anderen een genuanceerd inkijkje willen geven in onze binnenwereld.

Ingabire’s hele betoog riekt naar defaitisme.

Overspoeld door spijtbetuigingen

Dat woord kwam ook in me op toen ik in De Groene Amsterdammer een stuk las van journalist Oscar Bouwhuis over het wonderlijke fenomeen dat gekleurde mensen, sinds de wereldwijde Black Lives Matter-protesten, overspoeld worden door spijtbetuigingen van oude, witte bekenden.

Zelf ontving hij een e-mail van een oud-klasgenote die hem vroeger nogal eens racistisch had bejegend. Is het niet te makkelijk, te potsierlijk, zo’n spijtbetuiging jaren na dato? Zeker. Gelukkig heeft de ontvanger ervan alle vrijheid om de excuses van de hand te wijzen. Of om die met vergeving te beantwoorden. Bouwhuis vraagt zich af: ‘Wat zou voor mij de reden zijn om oude herinneringen op te rakelen, mij emotioneel open te stellen, genezen wonden open te halen?’

Het antwoord dat ik hem zou willen geven, komt uit de goeie ouwe gedragspsychologie en luidt dat je gewenst gedrag moet belonen om het in de toekomst waarschijnlijker te maken. Als je tegen racisme strijdt, maar een spijtbetuiger geen vergeving wilt schenken, laat je een kans onbenut. Iemand die tot inzicht is gekomen, kan voortaan een bondgenoot in je strijd zijn.

Soms denk ik dat mensen elkaar helemaal niet wíllen vergeven. Vergeven betekent dat je de grond voor je grieven kwijtraakt. Gekwetst zijn verschaft je een zekere morele superioriteit, en het is niet makkelijk die status op te geven.

Vergeving zal niet het einde van racisme betekenen. Maar zonder vergeving komt dat einde er gegarandeerd nooit.

Schrijver Jamal Ouariachi vervangt deze zomer columnist Stevo Akkerman. Lees hier eerdere columns van Ouariachi terug.