Direct naar artikelinhoud
Achtergrond

Over racisme werd eindelijk inhoudelijk gesproken

Glenn Helberg geeft de spreekstok door tijdens het alternatieve racismedebat in cultuurcentrum De Appel.Beeld ANP / Evert Elzinga

Op drie plekken in het land werd zondagavond, tegelijkertijd, gesproken over racisme. Het was bij elkaar een duizelingwekkende roetsjbaan, maar eindelijk ging het ergens over. 

Het eerste, het tweede en het derde scherm: alle beschikbare schermen in huis waren nodig om zondagavond de verschillende bijeenkomsten over racisme en antiracisme te kunnen volgen. Met dank aan Jort Kelder die als presentator van het tv-programma De Stelling zo veel weerstand en onvrede opriep, dat binnen een week het ene na het andere alternatieve programma uit de grond werd gestampt.

Terwijl Kelder in Rotterdam live met zijn gasten sprak over het racismedebat als splijtzwam, ging in het Amsterdamse Pakhuis De Zwijger columniste Clarice Gargard in gesprek met een lange rij gasten over de aard van het racisme in Nederland. In centrum voor hedendaagse kunst De Appel kwamen op hetzelfde moment kunstenaars, wetenschappers en politici bijeen om over hetzelfde onderwerp te praten.

Over racisme werd eindelijk inhoudelijk gesproken
Beeld ANP/Marco de Swart

Racismeroetsjbaan

Alles bij elkaar een duizelingwekkende racismeroetsjbaan waarbij de gesprekken alle kanten op schoten. Van de beeldvorming over zwarte mensen tot het institutioneel racisme, van witheid als systeem tot het recht van zwarte mensen om boos te zijn. Terugkerend thema was het gebrek aan kennis bij de witte mensen. Sylvana Simons in De Appel: “Ik heb geregeld het gevoel dat ik met tweejarigen spreek.”

Het was veel om op te kauwen, maar het was ook wel een verademing om al die inhoudelijke gesprekken te volgen, na enkele maanden van vooral heel veel gedoe over symbolen. Jan Pieterszoon Coen, Johan Derksen, Witte de With, de gaper van drogisterij Het Heertje: er ging geen week voorbij of het zoeklicht bleef hangen op weer een volgend symbool van de doorwerking van het koloniaal verleden.

Onderhandelaars en witte beslissers

Dat zal na dit weekeinde heus niet anders zijn, maar wellicht leidt het gesprek ook tot een meer constructieve zoektocht naar oplossingen. De afgelopen jaren waren het vooral activisten die het thema racisme met toenemend succes op de agenda hebben gezet. Om de aandacht om te zetten in concrete resultaten zijn onderhandelaars uit het midden nodig die met witte beslissers zaken kunnen doen.

Daar ligt nog wel wat werk te wachten. Het zwarte activisme is goed georganiseerd en bijvoorbeeld in de strijd tegen Zwarte Piet zeer effectief gebleken, maar juist in het midden is nog een grote leegte. Anders dan in de Verenigde Staten kent de zwarte gemeenschap in Nederland momenteel weinig voormannen en -vrouwen die namens een grote groep mensen kunnen spreken.

Het is er wel de tijd voor. Een woord dat zondag vaak voorbij kwam, is kantelpunt. De wereldwijde verontwaardiging over de dood van George Floyd door Amerikaans politiegeweld heeft ook in Nederland veel losgemaakt. En deuren geopend: het was niet voor niets dat de Black Lives Matter-beweging plotseling welkom was in de Tweede Kamer en op het Catshuis om over hun wensen te spreken.

Cultuurhistoricus Nancy Jouwe in De Zwijger: “Het is nu zaak om het momentum vast te houden. We moeten het debat naar een hoger niveau tillen.” Een paar kilometer verderop waarschuwde psychiater Glenn Helberg voor de onwrikbaarheid van het koloniale systeem. “Het systeem weet het altijd weer zo te draaien dat we aan het kortste eind trekken.”

Het alternatieve racismedebat in Pakhuis de Zwijger onder leiding van Clarice Gargard.Beeld Het Parool

Racismedebat trekt 651.000 kijkers

Het vooraf veel besproken racismedebat, uitgezonden in het programma De Stelling van Nederland op NPO1, trok zondagavond 651.000 kijkers. Dat blijkt uit cijfers van de Stichting KijkOnderzoek (SKO).

Met de stelling Het huidige racismedebat drijft Nederland uit elkaar, gingen deelnemers met elkaar in discussie onder leiding van Jort Kelder. De NPO stond al de hele dag in het teken van racisme. Op televisie, radio en online werd in diverse programma’s aandacht aan het onderwerp besteed. De aflevering van Andere Tijden Sport over gekleurde voetballers trok na De Stelling van Nederland de meeste kijkers: 432.000.