Fotofinish bij Poolse presidentsverkiezingen: te klein verschil om winnaar uit te roepen

Het minieme verschil valt nog net binnen de foutmarge (2 procent) van peilingbureau Ipsos. Door de fotofinish zullen Polen tot dinsdag moeten wachten voor ze weten wie hun nieuwe president wordt. Pas dan zijn alle stemmen naar verwachting geteld.

Het draaiboek voor de komende dagen doet denken aan de Amerikaanse presidentiële race (2000) tussen George Bush en Al Gore, toen het verschil minuscuul was. In de exitpoll bedraagt Duda’s voorsprong nu een kleine 170 duizend stemmen. Dat is een reëel gat, maar in diezelfde peiling zijn de stemmen van Polen in het buitenland (in totaal ruim een half miljoen) niet meegenomen. Trzaskowski haalt daar naar verwachting een comfortabele meerderheid en kan dus zomaar langszij komen.

Verwijt van fraude

Gelijk zoemde het verwijt van stemfraude rond. Uit het buitenland kwamen klachten van kiezers die zeiden dat hun stemformulier ongeldig was, of dat ze het nooit ontvangen hadden. Uiteindelijk is er één scheidsrechter die moet oordelen over de eerlijkheid van de verkiezingen. Het gaat om een rechtskamer in de Hoge Raad die – om de soap een tandje ingewikkelder te maken – niet als onafhankelijk geldt, omdat de leden benoemd zijn door de zittende regering.

De voorlopige resultaten illustreren de enorme verdeeldheid in Polen die in veel gevallen dwars door families loopt. De scheidslijn is haast zo hard als die tussen het wit en het rood in de Poolse vlag. Duda’s stemmers wonen vooral op het platteland en in kleine steden. Ze willen een katholiek Polen dat opkomt voor de kleine man. Trzaskowski’s aanhang is overwegend jong en stedelijk: het zijn mensen die een pro-Europese koers willen, en openstaan voor gelijke rechten voor lhbti’ers. Beide kampen gingen massaal naar de stembus, zo blijkt uit de historisch hoge opkomst van 68,9 procent.

Alle registers open

Het campagneteam van zittend president Duda trok de voorbije weken alle registers open. Er staat meer op het spel dan een keuze tussen twee kandidaten, het gaat om het voortbestaan van ‘onze beschaving, onze cultuur, haar voortbestaan’, sprak de 71-jarige partijvoorzitter van Duda’s partij, zittend in de studio van de katholieke zender TV Trwam. Deze Jaroslaw Kaczynski zet in Polen de lijnen uit, ook al bekleedt hij formeel geen rol in de regering. De oppositie wil volgens Kaczynski ‘een Duitse vazal’ van het land maken.

De campagne verhardde toen een Poolse tabloid groot uitpakte met het verhaal dat president Duda gratie zou hebben gegeven aan een pedofiel (de man zat huisarrest uit, tot boosheid van zijn gezin). Omdat de tabloid in kwestie, Fakt, in handen is van een Duitse uitgeverij, las Duda’s team het stuk als een Duitse poging tot inmenging. 

‘De Duitsers willen de Poolse president kiezen’, fulmineerde Duda tijdens een toespraak. Een vergelijkbare verdachtmaking uitte hij aan het adres van de Warschause correspondent van het Duitse dagblad Die Welt, omdat die geschreven had dat een eventuele overwinning van Trzaskowski een ontspanning teweeg zou kunnen brengen in de Duits-Poolse betrekkingen.

In het Poolse systeem heeft een president maar beperkte invloed op beleidsvoorstellen. Tegelijk beschikt hij over een machtig instrument: het veto. Trzaskowski kondigde al aan dat hij bij winst dat veto zal inzetten om wetten tegen te houden die in zijn ogen de democratie ondermijnen. Te denken valt aan rechterlijke benoemingen die de invloed van de zittende regering nog verder zouden vergroten.