De speech van Rutte over Srebrenica getuigde van kleinheid

Tot de vele sprekers op de herdenking van de massamoord in Srebrenica behoorde ook premier Mark Rutte. Via een beeldverbinding sprak hij zijn medeleven uit met de nabestaanden van de slachtoffers. Hij richtte zich met name tot de moeders. Hij vertelde dat door het leed Nederland en Srebrenica voor altijd verbonden zouden blijven.

De minister-president sprak in het Engels een zorgvuldig ingestudeerde tekst in. Elk woord was op een goudschaaltje gewogen voor het was toegevoegd aan het script. “We buigen ons hoofd in stilte,” sprak de minister president. En: “We voelen een diepe band met de mensen van Srebrenica en degenen die niet konden worden beschermd, tot onze spijt.”

In de Engelse tekst stond unable to en nergens maar dan ook nergens failed to.

Geen moment mocht de indruk worden gewekt, dat Nederland had gefááld. Dat de verantwoordelijken – van de politieke leiding in Den Haag tot de commandanten in het veld – met zijn allen op zeer uiteenlopende manieren eraan hadden bijgedragen dat de moslims van Srebrenica in zo’n onmogelijke positie terecht kwamen. Hoe totaal dat falen was van het begin af aan, is door de NPO in een aantal programma’s voor het grote publiek zichtbaar gemaakt. Het grote onderzoek van het NIOD spreekt eveneens boekdelen. Niemand in Nederland wilde dat bloedbad. De daders zijn krijgsheer Mladic en zijn dronken krijgsbendes, maar zij kregen een kans door een reeks inschattingsfouten die werden gemaakt vanaf het moment dat minister Relus ter Beek zich het wespennest Srebrenica in liet lullen nadat andere landen hadden geweigerd er hun soldaten aan te wagen.

Premier Kok trok destijds zijn conclusies. Hij trad met zijn tweede kabinet af na kennisneming van de vernietigende analyse. Het was een week of wat voor de verkiezingen. Het was voornamelijk symbolisch en het zou totaal overschaduwd worden door de moord op Pim Fortuyn. Maar het was wel duidelijk. Ongeveer net zo duidelijk als oud-minister Jan Pronk zich uitliet op de officiële herdenking in Den Haag. Daar benoemde hij het falen van Nederland, de NAVO en de Verenigde Naties in glasheldere bewoordingen. Dat deed hij trouwens voor het eerst al een kwart eeuw geleden, twee weken na het bloedbad. Opnieuw zei Pronk waar het op stond: “Meer dan 8000 moslimmannen zijn door de Servische milities gedood. Maar ook Nederland is schuldig, aan het níet beschermen. We hebben ons best gedaan, maar niet genoeg. We waren politiek verantwoordelijk voor 100 procent, voor het niet beschermen.”

In 2019 stelde de Hoge Raad vast dat de Nederlandse Staat 350 mannelijke vluchtelingen op de compound van Potocari in de steek heeft gelaten. Ze moesten weg en zijn later door de Serviërs vermoord. De nabestaanden komen daardoor in aanmerking voor schadevergoeding. Naar aanleiding hiervan bracht de Rijksvoorlichtingsdienst een persbericht uit dat eindigt met de volgende zinsneden: “Het kabinet wil benadrukken dat de militairen van Dutchbat zich in bijzonder moeilijke omstandigheden bevonden. Tijdens de uitzending naar Bosnië heeft Dutchbat twee dodelijke slachtoffers te betreuren gehad.”

Het is van een huiveringwekkende kleinheid, zo’n slotopmerking, zo’n poging om tegen alle feiten in de vermoorde onschuld uit te hangen en die kleinheid drong zaterdag door tot de speech van de minister-president. Het werkwoord to fail moest tot elke prijs vermeden worden. Anders kost het later misschien centjes. En zo werd het publiek in Srebrenica getrakteerd op woorden van troost aan de moeders, de moeders die tot de hoogste instantie hadden moeten procederen om hun recht te halen.

Wat een verschil met Kok en Pronk. Wat een gebrek aan niveau. Wat een kruideniersmentaliteit. Wat een lulligheid oog in oog met Europa’s gruwelijkste massamoord sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.