Geruzie over ‘Nederland tegen racisme’: Naar welk debat moet je nu kijken zondag?

Het grote racismedebat, zondagavond op NPO 1, heeft als stelling:  ‘Het huidige racismedebat drijft Nederland uit elkaar.’ Ironisch genoeg werd dat direct aangetoond, omdat een groep anti-racisme activisten protesteert tegen Jort Kelder als gespreksleider en nu op dezelfde tijd zondagavond zélf een debat houdt: ‘Het grote racismegesprek'. 

De NPO heeft de hele zondag ingeruimd voor een themadag ‘Nederland tegen racisme'.  ,,In tal van programma’s wordt op verschillende manieren volop aandacht besteed aan racisme en andere vormen van uitsluiting.” Op prime-time, 20.25 uur, op NPO 1 staat namens AvroTros De Stelling van Nederland geprogrammeerd, waarin gespreksleider Jort Kelder debatteert over de stelling ‘Het huidige racismedebat drijft Nederland uit elkaar'.  ,,,Discriminatie, racisme; alle vormen van uitsluiting tolereren wij niet’’, zei NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman er over. ,,Nu niet, nooit niet. De publieke omroep is er voor iedereen; hier worden alle geluiden gehoord. Want luisteren naar elkaar brengt ons verder.’’

Het programma wordt live uitgezonden vanuit Rotterdam.  Er is plek voor 75 mensen die mee kunnen praten, onder wie ‘politici en opiniemakers’.  Wie dat zijn, heeft de NPO nog niet bekendgemaakt. 

Maar de naam van presentator Jort Kelder was nog niet bekend of er viel een protestbrief op de mat bij NPO-baas Rijxman.  Daarin noemt het collectief Black Renaissance de keuze voor Kelder als gespreksleider ‘absurd’. Ze wijzen daarbij op eerdere uitspraken van hem, onder meer een waarin Kelder stelt ‘het raar te vinden dat hij nu wit wordt genoemd’.  Ook sympathiseert Kelder, volgens Black Renaissance, met Forum voor Democratie. ,,Er moet dus kennelijk iets verdedigd worden bij witte mensen om zich racistisch te mogen uiten?”, aldus de brief.  ,,We roepen onze achterban op jullie uitzending te boycotten.”

Het leidde weer even later tot een nieuwe aankondiging: er komt zondagavond nóg een debat. Het wordt georganiseerd door omroep VPRO, het Amsterdamse platform Pakhuis De Zwijger en Lilith Magazine, een ‘intersectioneel feministisch mediaplatform’. Dat gesprek heet ‘Nederland, we moeten het hebben over racisme’ en wordt uitgezonden via vpro.nl en youtube vanaf zondagavond 20.00 uur. Niet toevallig de tijd waarop ook De Stelling met Jort Kelder te zien is.

Het gesprek wordt voorgezeten door journalist en presentator Clarice Gargard en er schuiven deskundigen, mediamakers, activisten, ‘gewone burgers’, wetenschappers en historici aan.  Onder meer bekende stemmen uit het racismedebat als muzikant Typhoon, Mitchell Esajas (van Kick Out Zwarte Piet) en Seada Nourhussen (hoofdredacteur One World).  Het zijn namen die niet hadden misstaan bij het  concurrerende AvroTros-debat.

Kunstenaar Patricia Kaersenhout, ook betrokken bij de protestbrief tegen Jort Kelder, zei  daar vrijdag over:  ,,Racisme is een ontzettend complex onderwerp. Het is geen onderwerp waar je over moet gaan debatteren. Wij proberen zondag te praten over de vraag hoe je dichter bij elkaar kan komen over gelijkwaardigheid. In dat opzicht kunnen we in Nederland een voorbeeld nemen aan het Verenigd Koninkrijk, waar men in die ontwikkeling al een stuk verder is.” Kaersenhout beklemtoonde ‘vooral weg te willen bewegen van Jip en Janneke-vragen wie er racistisch is en waarom wel of niet’.

Daar schuilt ook direct de valkuil voor het alternatieve debat: veel ervaren deelnemers aan het racismedebat zijn zo goed ingevoerd dat ze (ver) voor de gemiddelde Nederlander uitlopen. Die Nederlander kan zich lang niet altijd wat voorstellen bij (vaak Engelstalige) termen als white fragility (witte kwetsbaarheid) en cancel culture (het oproepen tot een boycot van iemand die een controversiële uitspraak heeft gedaan).

De oproep tot boycot van het programma van Kelder leidde in geval tot een afzegging van Dwars, de jongerenvereniging van GroenLinks. Die zegt benaderd te zijn door de NPO, maar doet niet mee: ,,Racisme is geen mening, racisme is een feit. Wij gaan graag in gesprek hierover, maar niet in debat.” Ook de hoofdredacteur Rocher Koendjbiharie van ‘online queer magazine’ Expreszo zegt te zijn gebeld door de redactie, maar te hebben geweigerd.

AvroTros liet gisteren aan deze website weten meer dan honderd aanmeldingen binnen te hebben, meer dan de 75 plekken die beschikbaar zijn op de tribune. ,,De redactie maakt nu een selectie, want we willen een zo divers mogelijke groep. Zodat zoveel mogelijk stemmen vertegenwoordigd worden”, aldus een een woordvoerder.

Bekijk hier onze video's van de Black Lives Matter-demonstraties in Nederland.