‘Als de PvdA haar kans nu niet grijpt, kun je haar beter opheffen’

“Iedereen neemt afscheid van het neoliberalisme. Je hoort die geluiden ook in VVD en D66. Zelfs de potentiële lijsttrekkers van het CDA zeggen: we moeten afscheid nemen van de marktwerking in de zorg en op andere terreinen. De Partij van de Arbeid moet daarin vooropgaan en de weg wijzen. Als de PvdA er nu niet in slaagt te profiteren van de situatie die zo ideaal voor haar is, dan kun je haar beter opheffen.” Dat zegt Margriet van Lith in de podcast Betrouwbare Bronnen. Zij is met Duco Hellema auteur van het boek ‘Dat hadden we nooit moeten doen – de PvdA en de neoliberale revolutie van de jaren negentig’ dat vandaag verschijnt.

Van Lith wijst erop dat de PvdA in de jaren ’90 meeging met een ideologische golf die strijdig was met haar eigen traditie. Nu het politieke tij keert, zou de PvdA volgens haar ‘echt het alternatief kunnen bieden waar Nederland op zit te wachten’. Ze vindt dat PvdA-leider Lodewijk Asscher enkele goede aanzetten heeft gegeven, maar ziet het te weinig terug in zijn dagelijkse politiek functioneren.

Duco Hellema vindt dat Asscher zich meer rekenschap moet geven over de keuze die de PvdA onder Wim Kok en zijn opvolgers maakte voor het neoliberalisme. “De PvdA heeft veel neoliberale hervormingen voor haar rekening genomen in Lubbers III, Paars I en II, Balkenende III en Rutte II. Daarover moet Asscher eerlijk zijn tegen de kiezer. En bovenal: je moet een visie hebben; perspectief bieden!”, zegt hij in Betrouwbare Bronnen.

De twee signaleren dat de PvdA in de jaren ’80 en ’90 ‘de eenvoudige mensen aan hun lot hebben overgelaten’. Van Lith: “Je ziet het ook in Amerika, waar het leidde tot de verkiezingen van president Trump.”

Hellema: “Het is nog erger. Binnen de PvdA begon een zeker wantrouwen te ontstaan ten opzichte van de traditionele achterban. Want die fraudeerde met uitkeringen, die had onaangename populistische opvattingen en was anti-immigratie. De PvdA zorgde er in Paars voor dat je dag en nacht naar de Albert Heijn kan – heel erg leuk, ontplooiing van het individu. Tegelijkertijd werd aan de onderkant de controle aangescherpt. Die tweedeling is wrang, zeker voor een partij die is opgericht om de onderste inkomensgroepen te ontwikkelen en te emanciperen.”