Trump dreigt met kernproeven: hoe we per ongeluk in een nucleaire oorlog terecht kunnen komen

Het zou voor het eerst sinds 28 jaar zijn dat de Verenigde Staten een kernproef organiseren. Tot nog toe houdt het land zich aan het Alomvattende Kernstopverdrag (CTBT) uit 1996 dat alle kernexplosies verbiedt, hoewel de VS dat nooit hebben geratificeerd. Maar volgensThe Washington Post wordt in het Witte Huis serieus gedacht over een kernproef om de Russen en Chinezen te imponeren.

Trumps nieuwe onderhandelaar voor kernwapens, Marshall Billingslea, zei onlangs nog dat er momenteel geen plannen klaarliggen voor een kernproef. Tegelijkertijd gaf hij aan dat de VS zich wel het recht voorbehouden om een kernproef te doen.

Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.

Het is dus onduidelijk hoe serieus de kernproefplannen zijn, maar politici in Nevada zijn alvast in het geweer gekomen. ‘Ik ben bang dat het vrij serieus is’, zegt Sico van der Meer, kernwapenspecialist bij Instituut Clingendael. ‘Al in de Nuclear Posture Review van 2018 (waarin de regering haar kernwapenplannen vastlegt) werd de mogelijkheid van het hervatten van de kernproeven opengelaten.’

Trumps voorganger Barack Obama hoopte dat de Senaat het Kernstopverdrag eindelijk zou ratificeren, maar dat lukte hem niet. Sinds Trump aan de macht is, ziet het er somber uit voor het verdrag dat wegens onvoldoende ratificaties nooit in werking is gesteld. Van der Meer: ‘Trump heeft lak aan alle wapenbeheersingsverdragen die er zijn’.

Netwerk van meetstations

Hoewel India, Pakistan en Noord-Korea (geen van alle ondertekenaars) de laatste decennia wel kernproeven hielden, werkt het verdrag volgens Van der Meer verbazend goed. De belangrijkste kernmachten houden zich eraan en er is een uitgebreid netwerk van meetstations opgebouwd dat alle verdachte explosies in de hele wereld registreert, tot aan de vuurwerkramp in Enschede toe. Ook het ongeluk met (vermoedelijk) een nieuwe Russische, door kernenergie aangedreven kruisraket, vorig jaar bij de noordelijke havenstad Severodvinsk werd opgemerkt door het CBTBO-systeem.

De regering-Trump beschuldigt Rusland en China ervan dat zij in het geniep heel kleine kernproeven hebben uitgevoerd, maar daar zijn geen harde bewijzen voor. ‘Ook bij de Navo wordt aan die beschuldigingen getwijfeld’, aldus Van der Meer.

Technisch gezien is er geen reden voor het houden van een echte kernproef. Sinds 1996 bootsen de VS en andere kernmachten kernexplosies na op supercomputers. Een kernproef – tegenwoordig altijd ondergronds – is vooral een politiek gebaar, om de tegenstander te imponeren, zoals Noord-Korea bijvoorbeeld doet.

Ook Trump zou een eventuele kernproef voornamelijk uitvoeren om een boodschap te sturen. Deze is met name gericht aan Rusland en China om onderhandelingen te beginnen met de VS over een wapenverdrag waar zo’n beetje alles in moet zitten: niet alleen strategische kernwapens, maar ook kernraketten voor de korte en middellange afstand.

Waanzin 

Trumps Democratische rivaal Joe Biden noemde de plannen voor een mogelijke kernproef waanzin. ‘Hoe kun je Noord-Korea er dan van overtuigen dat het zijn kernwapens moet opgeven’, vroeg hij zich af. Dat was nu juist iets waartoe Trump zijn nieuwe ‘vriend’ Kim Jong-un, als meester van de Art of the Deal, beloofde over  te halen.

Van der Meer vreest dat een Amerikaanse kernproef een ‘kettingreactie’ teweeg zal brengen en ook Rusland en China ertoe zal zetten testen te hervatten, met als nachtmerriescenario een nieuwe kernwapenwedloop. ‘Trumps gedachte is dat de Russen en de Chinezen een wapenwedloop met de VS toch niet kunnen bijbenen, net zoals de Sovjet-Unie uiteindelijk op de knieën werd gedwongen door president Reagan.’ Dat was ook de boodschap die VS-onderhandelaar Billingslea onlangs voor Rusland en China had. ‘Wij weten hoe we die (wapenwedloop) moeten winnen en hoe we de tegenstander kapot kunnen maken met onze uitgaven.’

Tot nog toe hebben Rusland en China zich op de vlakte gehouden over de berichten dat de regering-Trump een kernproef zou overwegen. Maar Van der Meer acht het ‘heel onwaarschijnlijk’ dat de Chinezen zich onder druk zullen laten zetten om mee te doen aan de kernwapenonderhandelingen tussen Rusland en de VS. Die landen hebben elk zo’n 6.000 kernkoppen, waarvan ongeveer 1.500 klaar voor inzet. ‘China heeft er iets meer dan 300, dus die gaan echt niet aanschuiven. China vindt dat die twee landen eerst maar eens het mes moeten zetten in hun kernarsenalen.’

Onderwaterdrone

Maar niets wijst erop dat de VS en Rusland dat van plan zijn. Rusland werkt aan een serie hypermoderne wapens, waaronder een nucleaire onderwaterdrone. Ook de VS zijn bezig nieuwe kleine nucleaire kruisraketten te produceren na het opzeggen van het INF-verdrag dat dergelijke wapens verbood. Volgens de regering-Trump zijn die nodig omdat er een ‘gat’ zat in het Amerikaanse kernwapenarsenaal die de geloofwaardigheid van de nucleaire afschrikking ondermijnt. Van der Meer: ‘Ga je een kernbom werpen die heel Moskou van de kaart veegt, als je wordt aangevallen met een klein kernwapen?’

Het gevaar van de nieuwe kleinere wapens is echter dat de drempel om die in te zetten omlaag gaat, waardoor een kernconflict dichterbij komt. ‘En hoe kan de tegenstander nagaan of hij wordt aangevallen met een kruisraket met conventionele lading of met een kernkop? Zo kun je per ongeluk in een nucleaire oorlog terecht komen’, zegt Van der Meer.

Trump-aanhangers in de Senaat, zoals de geharnaste Tom Cotton uit Arkansas, hebben een post van tien miljoen dollar aan de defensiebegroting toegevoegd voor een eventuele kernproef. Maar veruit de meeste Amerikanen willen niet terug naar de jaren 1945-1996 toen er in de hele wereld 2.045 kernproeven werden gehouden. Met een kernproef zou president Trump dus ook weleens zijn kansen op herverkiezing kunnen opblazen.