Kiesstelsel op de schop: stem op hele kandidatenlijst of op één kandidaat

De D66-bewindsvrouw hoopt dat de binding tussen kiezer en gekozene zo sterker wordt, schrijft ze in een brief aan de Tweede Kamer. Ook op andere punten wil Ollongren het kiesstelsel wijzigen. Het doel is om alle Nederlanders beter te laten vertegenwoordigen én de rechtsstaat te versterken. Een staatscommissie onder leiding van oud-minister Johan Remkes heeft daar eerder over geadviseerd.

De staatscommissie stelt dat hoewel burgers ‘een onverminderd groot vertrouwen’ in het huidige democratische systeem hebben, er meer behoefte is aan ‘directe zeggenschap als aanvulling'. Zo sluiten opvattingen over cruciale thema’s van een meerderheid van de bevolking soms niet goed aan op de politieke meerderheden in het parlement. ‘Als de inhoudelijke representatie tekortschiet, dan kan dat bij burgers leiden tot onvrede of zelfs vervreemding van het parlementair stelsel.’ 

Ollongren zegt met die pijnpunten aan de slag te gaan, onder meer door aanpassing van het kiesstelsel. ,.Door de kiezer de mogelijkheid te geven een stem uit te brengen op een partij of op een kandidaat krijgt hij of zij meer invloed op wie er bijvoorbeeld in de Tweede Kamer komt.’’

Door de aanpassing is de kans groter dat kandidaten met voorkeursstemmen in de Tweede Kamer komen. Op dit moment moeten ze daar een kwart van de kiesdeler voor binnenhalen, die bij de afgelopen verkiezingen op 17.527 stemmen lag. Vier Kamerleden wisten daardoor alsnog een zetel te bemachtigen, terwijl ze daar op basis van hun plek op de kieslijst geen recht op hadden.

Vooral voor kleinere partijen, die minder zetels te verdelen hebben, kunnen de gevolgen groot zijn: kandidaten die hoog op de lijst staan lopen het gevaar zelf niet in de Kamer te komen omdat lagergeplaatsten meer stemmen hebben gekregen. 

Ollogren denkt ook na over een burgerforum waarin mensen zich kunnen bemoeien met de uitwerking van beleidsopties. Ze komt daar eind van het jaar op terug. 

Een initiatiefvoorstel van de SP tot een correctief bindend referendum ligt nu in de Kamer. Het kabinet doet daar zelf geen voorstellen over. Ooit waren referenda een kroonjuweel van D66. De staatscommissie is juist voorstander van het correctief bindend referendum.