Coronabeleid VS volgt politieke, en geen wetenschappelijke lijnen

In Texas werden de bars weer gesloten, in Florida mocht er geen alcohol meer worden geschonken. De Texaanse gouverneur Greg Abbott raadde mensen aan om weer zo veel mogelijk thuis te blijven. In Californië gaf gouverneur Gavin Newsom een blijf-thuisbevel voor een gebied tegen de grens met Mexico. Honderden patiënten werden daarvandaan verspreid over andere ziekenhuizen in de staat.

Onder meer in Houston (Texas) raken de ziekenhuizen vol. ‘We vliegen stuurloos af op een catastrofale en onhoudbare situatie’, zei Lina Hidalgo, de prefect van Harris County, het district waarin Houston ligt, de op drie na grootste stad van het land.

Intussen is in New York, het eerdere epicentrum van de pandemie, het aantal dagelijkse gevallen en aantal doden nog maar een paar procent van wat het dit voorjaar was.

Twee weken quarantaine

Symbolisch voor de nieuwe situatie is dat gouverneur Andrew Cuomo van New York woensdag beval dat reizigers uit onder meer Florida twee weken in quarantaine moeten, een spiegeling van de maatregel die die staat eerder dit jaar voor reizigers uit New York afkondigde (reizigers die nog steeds door de National Guard worden opgewacht als ze naar Florida vliegen).

Intussen blijft het Witte Huis de toestand vooral bagatelliseren. ‘We hebben de curve afgevlakt’, zei vice-president Mike Pence vrijdag tijdens een persconferentie in het Witte Huis, waar zijn coronawerkgroep voor het eerst in weken weer van zich liet horen. Dat is niet waar, of in elk geval niet meer waar: de grafieken laten een sterk stijgende piek zien, die inmiddels al groter is dan de eerste top in april. Zeker vergeleken met de curve voor de Europese Unie is duidelijk te zien wat het effect is geweest van een zachte hand.

Omdat het land zo groot is en de aanpak decentraal, bestaat de Amerikaanse grafiek in feite uit een hele reeks golfjes die op verschillende plekken op verschillende tijdstippen zijn begonnen. Opgeteld leiden die tot een soort hoogvlakte tussen twee bergtoppen, waarbij niemand nog weet hoe groot die tweede top gaat worden. In Europa is de lijn na de eerste piek gestaag gedaald en in een laagvlakte beland.

Veilig heropenen

‘Terwijl we hier staan, zijn alle vijftig staten veilig en verantwoordelijk aan het heropenen’, zei Pence. Ook dat was niet waar: terwijl hij daar stond, kwamen veel staten dus juist op hun schreden terug.

Veel van die staten worden geleid door Republikeinse gouverneurs. Die hadden in eerste instantie de ongeduldige lijn van de regering-Trump gevolgd, en hun staten al in mei grotendeels heropend, om de economie niet te veel te schaden.

Burgemeesters die voorzichtiger waren, werden door de gouverneurs teruggefloten. Dat voltrok zich via de gepolariseerde politieke lijnen. Toen de (Democratische) burgemeester van San Antonio in april gezichtsmaskers wilde verplichten, werd hij tot de orde geroepen door Texas’ hoogste justitiebaas, Ken Paxton. ‘We rekenen erop dat u deze fouten zult corrigeren, om rechtszaken te voorkomen waarin we deze ongrondwettige en onwettige beperkingen zullen aanvechten’, dreigde Paxton.

Het was de neerslag van een discussie die allang niet meer gevoerd wordt aan de hand van wetenschappelijke inzichten, maar aan de hand van de piketpaaltjes van de culturele polarisatie. Daarbij staan mondkapjes voor overheidsbemoeienis en gemuilkorfde vrijheid van meningsuiting – waardoor een volksgezondheidskwestie een principekwestie is geworden. Dat de president zich nooit met een mondkapje laat zien heeft de symbolische betekenis van het al dan niet dragen verder versterkt.

Mondkapjes verplicht

In New York, waar twee maanden geleden nog achthonderd mensen per dag stierven door het coronavirus, zijn mondkapjes in de openbare ruimte wel verplicht als mensen geen zes voet (1,8 meter) afstand kunnen houden. Ook tijdens de Black Lives Matter protesten hielden veel demonstranten zich aan die regel, die lijkt te hebben geholpen: er is geen stijging waargenomen in het aantal gevallen.

Overigens had Pence zondag wel een mondkapje voor toen hij in Texas uit het vliegtuig stapte, maar later niet meer, toen hij in een overvolle kerk in Dallas een congregatie toesprak.

Pence zei vrijdag dat de stijging van het aantal coronagevallen kan worden verklaard door het grotere aantal testen. Dat is echter niet de enige oorzaak. Het aantal positieve testen is namelijk de afgelopen weken ook gestegen – in Texas van ongeveer 4 procent naar 10 procent. Als het aantal testen de enige verklaring zou zijn voor het stijgende aantal coronagevallen zou dat percentage gelijk moeten blijven of moeten dalen.

Wel is er een opmerkelijk verschil met de situatie in New York twee maanden geleden: ongeveer de helft van alle positief geteste gevallen is onder de veertig jaar. In New York was dat maar 20 procent. Omdat de sterftecijfers in die leeftijdscategorie ook een stuk lager liggen, zal het aantal doden waarschijnlijk niet zo sterk stijgen als twee maanden geleden in New York. Maar Anthony Fauci, de arts in het Witte Huis die ook lid is van de werkgroep van Pence, waarschuwde vrijdag dat ook onder jongeren zwaar ziek kunnen worden en kunnen doodgaan, en dat jongeren het virus natuurlijk wel kunnen verspreiden onder de kwetsbare groepen. ‘Als we deze uitbraken willen tegenhouden, moeten we ons realiseren dat we allemaal deel zijn van het proces’.

Trump intussen, die in februari nog zei dat er vijftien gevallen in het land waren en dat ‘die vijftien gevallen binnen een paar dagen tot vlak bij nul zullen zijn gezakt’, bleef de afgelopen dagen de nieuwe uitbraken wegdenken. ‘Onze economie komt op volle kracht terug en wordt NIET gesloten’, twitterde hij vrijdag. ‘Vonken of opflakkeringen worden gedoofd, zo nodig!’

Een goed draaiende economie is een van de weinige criteria is waarop Trump in de ogen van een meerderheid van Amerika een voldoende scoort, en is dus electoraal belangrijk. Omdat de meeste coronaslachtoffers tot nu toe vielen in Democratische staten, dacht Trump tot dusver te kunnen wegkomen met een passieve aanpak en een op de economie gerichte retoriek. Maar als het coronavirus grote aantallen slachtoffers gaat maken in door Republikeinen geleide staten als Texas en Florida, noodzakelijk voor zijn herverkiezing, wordt het lastiger dat vol te houden.