Gemor bij Republikeinen over Trump neemt toe na aanval op rechterlijke macht

Met name senatoren hebben aanstoot genomen aan zijn uitlatingen. Politiek is dat voor Trump riskant, want met 52-48 is zijn Senaatsmeerderheid gering.

'We hebben niet zogenaamde rechters, we hebben echte rechters. En we hebben ook niet zogenaamde senatoren en zogenaamde presidenten. We hebben mensen in de drie machten die een eed hebben gezworen om zich te houden aan de Grondwet.' De 44-jarige senator Ben Sasse ging dit weekeinde volop in de aanval op president Trump, na diens openlijke en herhaalde afkeer van de rechterlijke macht.

Een alom gerespecteerde rechter van Republikeinse huize, Jim Robart, had het gewaagd Trumps inreisverbod op losse schroeven te zetten. Voor de Yale-historicus Sasse aanleiding de president te wijzen op de aloude scheiding der machten en de eed die Trump enkele weken geleden nog had afgelegd om dat grondprincipe van het staatsrecht te respecteren.

Sasse, telg uit een oud geslacht uit de staat Nebraska, heeft wel vaker voor de president gewaarschuwd. Hij had al afstand van Trump genomen, toen hij nog niet de kandidaat voor de Republikeinen was, omdat Trump dacht 'dat hij tot Koning wordt verkozen'. Maar nu spuit Sasse zijn kritiek tijdens Trumps presidentschap. En hij staat niet alleen.

Politiek relevant is de weerstand van Mitch McConnell, de voorzitter van de Senaat. Die liet weten niet van plan te zijn nieuwe wetgeving op te stellen, mocht Trumps reisverbod door hogere rechters eveneens ongeldig worden verklaard. 'We volgen de rechterlijke macht', zei hij, terwijl hij de president tot kalmte maande. 'Ik denk dat het beter is geen individuele rechters onder vuur te nemen. We worden allemaal weleens teleurgesteld.'

Marco Rubio

McConnell nam ook afstand van Trumps gelijkstelling van de VS en Rusland op moreel gebied. Toen hem voor de voeten was geworpen dat Poetin een 'killer' was, had Trump in een interview dit weekeinde geantwoord: 'Wij hebben ook veel killers. Denk je soms dat ons land zo onschuldig is?' McConnell stelde dat de VS 'anders' zijn: 'We gedragen ons niet zoals de Russen'. En collega-senator Marco Rubio specificeerde dat in een tweet: 'Wanneer zijn Democratische politieke activisten vergiftigd door de Republikeinse partij of andersom? We zijn niet als Poetin.'

Amerika-kenner Willem Post van denktank Clingendael noemt de snelheid waarmee Trump weerstand in eigen kring weet op te roepen 'adembenemend'. Hij wijst ook op gemor in het Huis van Afgevaardigden, waar de fractiediscipline onder voorzitter Paul Ryan op zich groter is dan in de Senaat. Maar Trumps peperdure infrastructuurplan roept weerstand op bij Republikeinen die een kloppende begroting en een kleine overheid willen: 'De enorme uitgaven die Trump wil doen, staan haaks op wat begrotingshaviken voor ogen staat.'

Binnen drie weken na de inauguratie schopt Trump, zo constateert Post, het Republikeins establishment tegen de schenen 'over kwesties die bepaald niet ondergeschikt zijn, zoals de scheiding der machten en de verhouding tot Rusland'. Dat maakt het moeilijk hun eerder voorgenomen gesloten front vol te houden. Dat de afbrokkeling ervan hard gaat, brengt Post in verband met Steve Bannon, Trumps strateeg in het Witte Huis: 'Die heeft een diepe, diepe afkeer van het Republikeinse establishment. Hij haat het, bijna net zo veel als het Democratische establishment. Hij is uit op de vernietiging ervan. Als Trump zo doorgaat, zullen in de komende maanden de messen binnen de Republikeinse partij echt worden geslepen.'

Terwijl Post een afzettingsprocedure van Trump door zijn eigen partij voor mogelijk houdt, verwacht de Amerikaanse Roberta Haar, expert internationaal recht aan de Universiteit van Maastricht, vooral gevolgen voor de Republikeinse partij zelf. Het establishment ervan is 'geschokt', vooral over de methoden van Trump: 'Hij probeert zich als een koning te gedragen. Amerikaans beleid wordt traditioneel op een transparante wijze gevormd, in breed overleg. Maar Trump doet het in een kleine kring en overvalt zijn eigen mensen er vervolgens mee. Zoals het departement van binnenlandse veiligheid dat het reisverbod moet uitvoeren. En nu valt hij ook nog de rechterlijke macht aan!' De spanningen die dat bij de Republikeinen oproept, gaat leiden tot 'het uiteenvallen van de partij', verwacht zij.