Trumps nieuwe doelwit: justitie

Trump noemde de uitspraak van "een zogenaamde rechter" in een serie tweets "belachelijk" en "verschrikkelijk". Ook beloofde hij dat de uitspraak "zal worden verworpen". Op deze manier maakt hij opnieuw een beroepsgroep verdacht, zoals hij met andere controlerende machten heeft gedaan. Journalisten zijn volgens hem de meest onbetrouwbare mensen op aarde, politici verrijken alleen zichzelf, en wetenschap is er om ontkend te worden.

Gisteravond laat viseerde hij justitie in een nieuwe reeks tweets: "I have instructed Homeland Security to check people coming into our country VERY CAREFULLY. The courts are making the job very difficult!" En ook: "Just cannot believe a judge would put our country in such peril. If something happens blame him and court system. People pouring in. Bad!"

Het is Trumps reactie op een grote nederlaag die hij dit weekend leed. Vrijdag oordeelde een federale rechter in Seattle, James L. Robart, dat Trumps vluchtelingen- en moslimstop onwettig is. Het was de meest verstrekkende rechterlijke uitspraak over het decreet tot dusver, omdat Robart er landelijke implicaties aan verbond: "De immigratiewetten van de Verenigde Staten moeten doortastend en uniform worden gehandhaafd."

Robart wees expliciet op de rol van de rechterlijke macht in de trias politica - de balans tussen regering, parlement en rechters. "De omstandigheden zijn zodanig dat de rechtbank moet ingrijpen om haar constitutionele rol te vervullen in onze drievoudige overheid", schreef hij.

Grondwettelijk recht

Robart, een in 2004 door de Republikeinse president George W. Bush aangestelde rechter, stelde dat de inwoners van de staten die de zaak hadden aangespannen door het decreet van de president worden getroffen "op het gebied van onderwijs, zakendoen, familierelaties en de vrijheid om te reizen". Ook de staten zelf worden volgens hem getroffen, door de aantasting van hun universiteiten en belastinginkomsten.

Dat laat nog fundamentele vragen open. Gelden deze argumenten ook voor vluchtelingen? Geldt het grondwettelijke recht op een eerlijke rechtsgang pas voor buitenlanders als ze in Amerika zijn geland, of zodra ze een visum hebben? Die vragen zullen pas in hoger beroep, of later misschien bij het Hooggerechtshof, worden beantwoord.

De regering-Trump ging meteen in beroep tegen de uitspraak, die in een officiële reactie aanvankelijk "waanzinnig" werd genoemd (een paar minuten later werd dat woord geschrapt). Het Witte Huis wilde tijdens de behandeling van het hoger beroep doorgaan met de uitvoering van het decreet, maar twee hogere rechters stelden gisteren dat de uitspraak van de lagere rechter voorlopig blijft staan en dat het inreisverbod dus wordt opgeschort totdat zij een uitspraak hebben gedaan.

Ongehoorzame ambtenaren

Het belangrijkste argument van de regering is de veiligheid. Robart zei dat de veiligheid helemaal niet in gevaar is als visumhouders worden toegelaten. Trump ging daar twitterend fel tegenin: "Wat moet er van ons land worden als een rechter een inreisverbod kan tegenhouden en iedereen, zelfs met slechte bedoelingen, het land in kan komen?" (Dat klopt niet: niet iedereen kan het land in komen).

De regeringsadvocaat zei het wat officiëler, en noemde de "rechterlijke twijfel aan de vastbeslotenheid van de president een ontoelaatbare bemoeienis met het gezag van de politiek over nationale veiligheid en immigratie".

De vraag is de komende dagen en weken: hoe zal de uitvoerende macht (Trump en zijn regering) verder reageren op tegenwerking van de rechterlijke macht? Dit weekend lieten het ministerie van Buitenlandse Zaken en Binnenlandse Veiligheid weten de rechterlijke uitspraak te accepteren en visumhouders weer binnen te laten. Maar doen de uitvoerende ambtenaren, die vorige week al niet wilden gehoorzamen aan gerechtelijke bevelen, dat ook?

Het is niet gebeurd, maar het eventuele negeren van de rechter zou neerkomen op belediging van het hof. Ambtenaren kunnen daarvoor worden vervolgd. Trump zou ervoor kunnen worden afgezet. Maar dan moet het Congres daar wel zin in hebben.