De onderzoekers, verbonden aan universiteiten in Australië, China, de VS en Singapore hebben hun bevindingen gepubliceerd in het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift Science. De conclusies zijn gebaseerd op bestudering van mangrovesedimenten uit de periode na de laatste ijstijd, toen zeespiegels eveneens omhoog kwamen.
Mangroven komen voor langs laaggelegen tropische kusten, in gebieden met redelijk wat getijverschil. Met hoog water staan de kustbossen tot hun middel onder water, terwijl bij laag water grote wortelstelsels bloot komen te liggen. Mangroven hebben een hoge biodiversiteit en zijn belangrijk voor kustbescherming van achtergelegen, bewoonde gebieden, omdat ze als een golfbreker de eerste klap opvangen bij stormvloeden door orkanen.
Kritieke grens: zeespiegelstijging gaat sneller dan bodemvorming
Doordat de mangroven met hun wortels klei- en zanddeeltjes vastleggen, kunnen ze de bodem een beetje laten meegroeien met de wereldwijde zeespiegelstijging. Maar daaraan zit volgens het nieuwe onderzoek een grens: het punt waarop de zeespiegelstijging sneller gaat dan de maximale opslibbing tussen de mangrovewortels.
Miljoenensteden als Recife in Brazilië, Ho Chi Minhstad in Vietnam en Mumbai in India worden aan de zeezijde beschermd door mangroven.
Die grens is behoorlijk scherp afgesteld, blijkt uit het nieuwe onderzoek: als de gemiddelde zeespiegel sneller dan circa 6 millimeter per jaar stijgt, beginnen de mangrovebomen geleidelijk in te diep water te komen.
Ze worden dan steeds kleiner en kunnen op termijn volledig verdwijnen, tenzij er landinwaarts plek wordt gemaakt voor nieuwe mangrovebossen - maar daar is de grond vaak in gebruik door de mens, voor landbouw en bewoning. Zo worden miljoenensteden als Recife in Brazilië, Ho Chi Minhstad in Vietnam en Mumbai in India aan de zeezijde beschermd door mangroven.
Als de gemiddelde zeespiegel sneller dan circa 6 millimeter per jaar stijgt, verdrinken de mangrovebomen. (Foto: 123RF)
Versnelling wereldgemiddelde zeespiegelstijging
Het moment waarop mangroven verdrinken is volgens de onderzoekers nog afhankelijk van onze toekomstige uitstoot van broeikasgassen. Hoe hoger deze is, hoe sneller het tempo van de zeespiegelstijging zal toenemen.
Uit mondiaal dekkende satellietwaarnemingen is bekend dat de wereldgemiddelde zeespiegelstijging al enkele decennia aan het versnellen is. Zo lag de snelheid in de twintigste eeuw op 1,8 millimeter per jaar, en is dit in de afgelopen vijfentwintig jaar opgelopen naar 3,4 millimeter per jaar.
Die versnelling zet door: tussen 2007 en 2016 stegen de oceanen gemiddeld met 4,3 millimeter per jaar, en in de afgelopen vijf jaar met 5 millimeter per jaar, stelt de Wereld Meteorologische Organisatie.
Waddenzee verdrinkt in zelfde tempo als mangroven
Wij hebben langs de Nederlandse kust geen boomsoorten die in zeewater kunnen leven. Maar wij hebben wel een natuurlijk kustsysteem dat een beetje te vergelijken is: de Waddenzee. Dat is in oppervlak zelfs 's werelds grootste intergetijdengebied. Doordat de Waddenzee tweemaal per etmaal droogvalt en weer overstroomt, kunnen er veel soorten leven en is het gebied net als mangrovebossen van groot ecologisch belang.
Een andere overeenkomst is de kwetsbaarheid voor zeespiegelstijging: ook grote delen van de Waddenzee dreigen te verdrinken. En wetenschappers vermoeden dat de kritische grens daar op hetzelfde niveau ligt als voor de mangroven: rond 6 millimeter per jaar. Gaat de zeespiegelstijging sneller, dan zullen de wadplaten geleidelijk verdwijnen.
Langs de Nederlandse kust is de versnelling nog niet goed waar te nemen, omdat de trend in de Noordzee sterk beïnvloed wordt door natuurlijke schommelingen. Specialisten verwachten echter dat de zeespiegelstijging langs de Nederlandse kust in de komende decennia een inhaalslag zal maken, en niet ver zal afwijken van het mondiale gemiddelde.