Amerikaanse agenten massaal gefilmd: 5 vragen over de impact hiervan

1. Waarom duiken er nu zoveel filmpjes op? 

Politiegeweld is in Amerika iets van alle tijden. Maar vanwege de demonstraties worden er nu veel meer agenten ingezet, en dat wordt door omstanders allemaal vastgelegd. Ik zie het als ik bij de demonstraties ben. Daar wordt echt alles gelivestreamd.

En het mag ook, hè. Je mag agenten filmen. Je mag niet hun werk belemmeren, maar tegen enkel het filmen mag niets gedaan worden. Dat vertellen demonstranten elkaar ook steeds, want er zijn ook agenten die er een probleem van maken. Die filmpjes verspreiden zich vervolgens razendsnel op sociale media, omdat iedereen het er nu over heeft.

2. Dus een agent wordt nu bijna standaard gefilmd?

Ja, dat is de cultuur die nu is ontstaan. Met name mensen van kleur doen het, omdat ze zich bedreigd voelen en zo hun kant van het verhaal kunnen vertellen. En dat is niet voor niks. Amerikanen van kleur zijn procentueel gezien vaker het slachtoffer van politiegeweld. En er zijn regelmatig agenten die betrapt worden op het verklaren van leugens.

Zoals vandaag nog in Buffalo, in de staat New York. Agenten vertelden eerst dat een oudere demonstrant was gestruikeld, maar de beelden laten duidelijk zien dat de witte man door twee politieagenten hard werd geduwd. Dankzij de video worden de agenten strafrechtelijk vervolgd.

3. Kleven er ook risico's aan het filmen van agenten? 

Ja, je ziet een incident nu eenmaal vanaf een bepaald moment, en een beeld is dus selectief. Hoe duidelijker de video, hoe helderder het verhaal. Kijk, bij de video van George Floyd kon je er bijvoorbeeld echt niet omheen. Dan maakt het niet uit wat er zich daarvoor heeft afgespeeld.

Maar er zijn ook zaken geweest waarop de beelden van de politie zelf juist een ander perspectief gaven. Al hebben ze hem lang niet altijd aanstaan, Amerikaanse agenten dragen een bodycam. Op de beelden van een agent kan bijvoorbeeld te zien zijn dat een verdachte een beweging maakte, mogelijk naar een pistool. Dat kan door de politie in een rechtszaak gebruikt worden als verdediging.

4. Hoe belangrijk zijn de video's in de rechtbank?

Heel belangrijk. Ook in oude zaken kunnen video's het verschil maken. Dat zagen we bij de dood van Ahmaud Arbery, de jogger die in februari dit jaar in Georgia werd doodgeschoten. Pas in mei werden er twee verdachten gearresteerd, omdat toen pas de beelden van de schietpartij opdoken.

En je zag het ook bij de zaak van de 17-jarige Laquan McDonald uit Chicago. Hij werd in 2014 door een agent doodgeschoten omdat hij op straat rondliep met een mes. De autoriteiten maakten de schokkende beelden van het incident lange tijd niet openbaar, maar dertien maanden later kwamen ze toch naar buiten. Toen werd duidelijk dat de situatie anders bleek te zijn.

Op de beelden is te zien hoe Laquan zestien keer werd beschoten, ook toen hij al lang op de grond lag. Van een ernstig bedreigende situatie was geen sprake. De agent werd veroordeeld voor doodslag en kreeg een gevangenisstraf van bijna zeven jaar.

5. Veranderen de video's het aanzien van de politie? 

Ja, een deel van de Amerikanen zegt heel duidelijk: zie je wel, de politie is niet je vriend, de politie vormt zelfs een risico. Ik heb ook vrienden van kleur die echt bang zijn voor ieder contact met de politie. Die steken de straat over als ze een agent zien, of lopen een extra blokje om.

Tegelijkertijd is het zo dat we niet moeten vergeten dat wij de politie dit geweldsmonopolie hebben gegeven. De politie is er om misdrijven te voorkomen en de orde te handhaven. Daarvoor zijn ze bereid om grote risico's te nemen. Ieder jaar worden er tientallen agenten tijdens hun werk gedood. De politie maakt continu de afweging of ze geweld moet gebruiken of niet.

Als een agent zich op een bepaald moment bedreigd voelt, heeft hij een bepaalde ruimte om daar op dat moment naar te handelen. Daarom is het ook zo moeilijk om hen te vervolgen.