Eerder met pensioen om jongeren aan een baan te helpen? Klinkt mooi, maar zo werkt het niet

Door de coronacrisis zitten veel bedrijven qua personeel te krap in hun jasje: ze zullen mensen moeten ontslaan. Vakbonden als FNV en CNV willen daarom dat het voor oudere werknemers makkelijker wordt om vervroegd met pensioen te gaan. Zo maken zij ruimte voor jongere collega’s, is het idee. Die zouden daardoor minder snel tegen ontslag aanlopen en meer zicht krijgen op een vast contract. Het is de vraag of dat zo werkt.

De komende maanden overlegt het kabinet met de vakbonden en werkgeversorganisaties over hoe zij samen zoveel mogelijk werkgelegenheid kunnen behouden. Bijvoorbeeld door meer in te zetten op omscholing, door mensen op die manier van werk-naar-werk te helpen.

De bonden willen daarnaast de restricties op vroegpensioen deels aan banden leggen. Nu betalen werkgevers nog een boete als zij personeel voor de AOW-leeftijd met pensioen laten gaan. Het pensioenakkoord van vorig jaar geeft straks de mogelijkheid die boete voor zware beroepen te schrappen tijdens het opstellen van de cao. Dat moet nog wel vastgelegd worden in wetgeving. FNV-voorzitter Han Busker zei donderdag dat de boete op vroegpensioen er wat hem betreft voor alle sectoren af gaat.

Een vaste klont aan arbeidsplaatsen?

Bij de zinsnede ‘ouderen maken plek voor jongeren’ schieten de gedachten van veel economen direct naar een bekende term uit hun vakgebied: de lump-of-labour-fallacy, ofwel de denkfout dat er een vaste hoeveelheid werk is. Dat idee van een ‘vaste klont’ aan arbeidsplaatsen is talloze keren ontkracht. “Veruit de meeste economen zien de arbeidsmarkt dus niet als een vol café met een rij wachtenden ervoor”, zegt de Tilburgse hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. “In dat volle café kan er pas iemand naar binnen zodra een ander de tent verlaat. Op de arbeidsmarkt is dat niet zo.”

Klinkt misschien onlogisch. Maar wie zelf een baan heeft, creëert ook banen voor anderen. Het simpele feit dat iemand van 65 met jonge kleinkinderen elke dag naar zijn werk gaat, betekent dat hij misschien geen tijd heeft om op de kleinkinderen te passen. Daar wordt dan misschien een oppas voor ingehuurd. Een oppas die deze betaalde klus niet had gehad als de 65-jarige grootvader- of moeder met vroegpensioen was gegaan en zelf was gaan oppassen. 

Toch laait de discussie hierover regelmatig op. In het asieldebat gaat het over immigranten die banen zouden afpakken van de autochtone bevolking. De term ‘vroegpensioen’ duikt juist eerder op tijdens economische crises, zegt Wilthagen. 

Het werkte eerder al niet

Marike Knoef, hoogleraar en micro-econoom aan de universiteit van Leiden, wijst in haar hoorcolleges hierover vaak op de intrede van vrouwen op de werkvloer. “Dat leidde in de tweede helft van de vorige eeuw ook niet tot massale werkloosheid onder mannen.” Ze kijkt wat vroegpensioen betreft graag naar de jaren tachtig van de vorige eeuw. “Toen zijn er ook vroegpensioen-regelingen opgetuigd om jeugdwerkloosheid tegen te gaan. Ook toen had dat weinig succes.”

Daar komt volgens beide hoogleraren nog bij dat verschillende groepen werknemers, zoals mannen en vrouwen en ouderen en jongeren, elkaar ook aanvullen. Ze brengen verschillende kwaliteiten en eigenschappen met zich mee. 

Wat werkt wél?

Wat werkt wél? Knoef ziet het meest in extra omscholing, zodat werknemers in krimpende sectoren als de luchtvaart kunnen overstappen naar beroepsgroepen waar nog wel werk in te vinden zal blijven. Daar zet het kabinet ook op in met de sociale partners.

Wilthagen is gecharmeerd van het zogeheten generatiepact, dat nu al in verschillende cao’s is vastgelegd. Daarin spreken vakbonden en werkgevers af dat een werknemer een paar jaar voor zijn officiële pensioen nog maar 80 procent van zijn uren draait. Dat is dan met behoud van 90 procent van zijn oorspronkelijke loon, en zelfs 100 procent van zijn pensioenopbouw. 

“Dat zou je liever voor iederéén mogelijk willen maken, niet alleen in de cao’s waarin dit toevallig is vastgelegd. Het voordeel hiervan is dat oudere werknemers alsnog hun kennis kunnen doorgeven aan jongeren, terwijl de baas iets minder aan loonkosten kwijt is.”

Lees ook:

3000 agenten extra kunnen met vervroegd pensioen

Zo’n 3000 agenten en andere politiemedewerkers extra kunnen vervroegd met pensioen door een nieuw voorstel van kabinet en korpsleiding. Vakbonden dreigden onlangs nog met acties.

45 jaar aan het werk? Dan mag je in de zorg met pensioen

Na 45 jaar werken met pensioen, of je je AOW-leeftijd al hebt bereikt of niet. Het lijkt makkelijker gezegd dan gedaan, maar de verpleeg- en thuiszorg doet het.