Jaarlijks eten we in Nederland 720 miljoen bananen. Naar schatting draagt ongeveer de helft daarvan een duurzaamheidskeurmerk, zoals een biologisch keurmerk, Rainforest Alliance of Fairtrade. In veel supermarkten zijn daarnaast de bekende ongecertificeerde 'merkbananen' en vaak een nog goedkopere merkloze variant te vinden.
"In Nederland consumeren we een en hetzelfde type banaan: een soort die goed vanuit Latijns-Amerika en Afrika naar de supermarkt te vervoeren is", vertelt Tara Scally van Max Havelaar, de stichting die in Nederland bepaalt welke producten het Fairtrade-logo mogen dragen. "Het type is dus gelijk, maar er zit wel degelijk verschil in de omstandigheden waarin een banaan wordt geteeld. En dat is qua milieu en qua mensenrechten."
De verschillende keurmerken:
- Rainforest Alliance: arbeiders ontvangen minstens het minimumloon en hebben goede secundaire arbeidsvoorwaarden. Er zijn echter geen prijsgaranties.
- Fairtrade: kopers zijn verplicht een minimumprijs te betalen en betalen bovendien een extra premie aan de coöperaties. De arbeiders beslissen democratisch waar zij dat bedrag aan uitgeven.
- Biologisch: biologische bananen zijn geproduceerd volgens de Europese wettelijke regels voor biologische landbouw, sociale garanties zijn er niet.
Het verschil tussen bananen zonder keurmerk en Fairtrade-bananen is voornamelijk de minimumprijs die moet worden betaald en een premie die naar de arbeiders gaat. Scally: "Arbeiders krijgen naast hun salaris 1 dollar premie per doos en kunnen samen bepalen hoe ze dat geld besteden."
Vaak wordt het geld gebruikt voor schoolspullen. "In bijvoorbeeld Colombia is scholing gratis, maar heb je wel boeken en een schooluniform nodig. Zonder uniform kunnen kinderen alsnog niet naar school", legt Scally uit.
Prijzen worden laag gehouden
Die verschillen zie je terug in de prijs. Toch is prijs alleen geen goede indicatie van hoe eerlijk en duurzaam een banaan is, stelt Fedes van Rijn, onderzoeker op het gebied van duurzaamheid bij Wageningen Economic Research. "Supermarkten houden de prijzen kunstmatig laag. In het Verenigd Koninkrijk is het zelfs gebruikelijk dat bananen onder de kostprijs worden verkocht."
Certificering is wel een indicatie. Van Rijn: "Een banaan met een Rainforest- of Fairtrade-logo is over het algemeen iets duurder, hoewel soms ook met gecertificeerde bananen wordt gestunt."
Een echt duurzame banaan bestaat niet.
In haar onderzoek gaat Van Rijn na of boeren en arbeiders beter af zijn in een Fairtrade-gecertificeerde handelsketen dan boeren en arbeiders die daar niet in zitten. Dat blijkt inderdaad het geval. "Niet per se omdat ze meer verdienen, maar wel doordat ze meer toegang hebben tot gezondheidszorg, schoon water, et cetera. Ze zijn zich bovendien veel bewuster van hun rechten."
Kun je daarom stellen dat de goedkoopste banaan inderdaad de slechtste keuze is? "Dat kun je nooit met zekerheid zeggen. Andersom geldt wel: als consument kun je ervan uitgaan dat een gecertificeerde banaan een duurzamere keuze is."
Zolang supermarkten de prijs laag houden, kun je echter niet spreken van een duurzame banaan. "Een echt duurzame banaan bestaat niet", vindt Van Rijn. "Tenminste niet hoe de keten momenteel georganiseerd is."
NUjij: Uitgelichte reacties