Coronacrisis blokkeert opmars hernieuwbare energie

De ineenstorting van de olieprijzen, de wereldwijde recessie en onzekerheid over de omvang van de COVID-19-pandemie zullen de honger naar goedkopere fossiele energie doen toenemen. Investeringen in hernieuwbare energie worden uitgesteld. 

Vooral voor olie-uitvoerende landen in het Zuiden zal de COVID-19-pandemie grote gevolgen hebben, zeggen energie-experts. Ze leveren olie aan economieën die het nu moeilijk krijgen. In een wereld die er weer bovenop wil geraken en daarbij de kosten laag wil houden, zullen die landen niet snel investeren in schone energie.

‘Door de overvloed aan olie en de lage olieprijzen zal de ambitie die in de SDG’s wordt uitgestippeld, voor lange tijd worden uitgesteld’, zegt de Venezolaanse olie-expert Elie Habalián. ‘Van een versnelling van de transitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen is nu geen sprake.’

SDG7

SDG7, de duurzame ontwikkelingsdoelstelling voor betaalbare en schone energie, ambieert ‘een aanzienlijke verhoging van het aandeel hernieuwbare energie in het geheel van energiebronnen’.

‘Van een versnelling van de transitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen is nu geen sprake.’

Dat sluit aan bij het in 2015 ondertekende Klimaatakkoord van Parijs, dat eind dit jaar in werking treedt. Het bevat maatregelen voor de energietransitie, nationale bijdragen die fossiele brandstoffen vervangen door schonere energie,  met een lage uitstoot van broeikasgassen, om de temperatuurstijging tot 1,5 graden Celsius te beperken.

Deze toezeggingen botsen nu op de recessie die door de COVID-19-pandemie is ontstaan. Dit jaar krimpt de wereldeconomie met 3 procent, de economie van grote landen zoals Verenigde Staten in het Noorden en Brazilië in Zuiden krimpt met 6 procent.

Nog meer fossiele brandstoffen

Met deze prognoses ‘ziet het ernaar uit dat regeringen het extractivistische systeem, met ook fossiele brandstoffen, in stand zullen houden en nog zullen versterken’, zegt onderzoeker María Marta di Paola van de Argentijnse Stichting voor Milieu en Natuurlijke Hulpbronnen.

Volgens de Britse multinational BP bedroeg het wereldwijde verbruik van primaire energie (energie die in de natuur beschikbaar is voordat ze wordt omgezet) in 2018 13,865 miljoen ton olie-equivalent, met een overwicht aan fossiele bronnen: olie 33,6 procent, steenkool 27,2 procent en gas 23,8 procent.

Waterkracht was goed voor 6,8 procent en de bronnen die strikt genomen als hernieuwbaar worden beschouwd (zon, wind, geothermie, zee, biomassa) vertegenwoordigden slechts 4,04 procent.

Klimaatakkoord van Parijs

Het Klimaatakkoord van Parijs, dat zich richt op adaptatie en mitigatie, stelt dat ontwikkelingslanden meer tijd nodig zullen hebben om hun beloftes na te komen, en dat hun reducties billijk moeten zijn en rekening mogen houden met hun strijd tegen armoede en inspanningen voor duurzame ontwikkeling.

Maar door de crisis als gevolg van de pandemie zullen veel van de 196 ondertekenende landen ‘de geïnstalleerde capaciteit willen aanwenden om de impact op de werkgelegenheid en consumptie te reguleren, de milieuregelgeving flexibeler maken en zo de kans missen om een schone, eerlijke en inclusieve energietransitie te beginnen’, zegt Di Paola.

Minder investeringen in zonne- of windenergie

Volgens Lisa Viscidi van het in Washington gevestigde studiecentrum Inter-American Dialogue ‘zijn er aanwijzingen dat het moeilijk zal zijn om investeringen in zonne- of windenergie aan te trekken zolang de vraag zich niet herstelt, ook al is de return on investment (het verwachte rendement) voor hernieuwbare energie momenteel hoger dan die voor fossiele brandstoffen.’

Door de dalende olieprijzen zullen onder meer Latijns-Amerikaanse regeringen ‘voorlopig minder naar hernieuwbare energie neigen, omdat de kosten mogelijk hoger zullen uitvallen’

Ze wijst op ‘de ineenstorting van de elektriciteitsvraag als gevolg van de lockdown (door COVID-19), die een sterke impact heeft op de veilingen van hernieuwbare energie’. Op deze veilingen kopen en verkopen leveranciers en distributeurs elektriciteit.

Door de dalende olieprijzen zullen onder meer Latijns-Amerikaanse regeringen ‘voorlopig minder naar hernieuwbare energie neigen, omdat de kosten mogelijk hoger zullen uitvallen’, zegt Viscidi, die in haar organisatie verantwoordelijk is voor energie.

Onoverkomelijke obstakels

Maar ook na de huidige wereldwijde gezondheidscrisis zullen veel landen in het Zuiden ‘onoverkomelijke obstakels tegenkomen op hun weg naar een transformatie van hun energiematrix’, zegt Alejandro López-González, duurzaamheidsexpert van de Polytechnische Universiteit van Catalonië (Spanje).

‘De transformatie van die matrix hangt in de landen van het Zuiden af van de handel van grondstoffen met de geïndustrialiseerde landen’. Ze hebben met andere woorden goede markten en prijzen nodig voor hun producten, zodat die inkomsten opleveren waarmee ze meer in schone energie kunnen investeren.

In het hele Zuiden zal de wereldwijde recessie zich vertalen in minder uitvoer, bedrijfssluitingen, banenverlies, lagere belastinginkomsten en minder investeringen, verwachten multilaterale organisaties. Daardoor zullen kapitaal- en technologie-intensieve initiatieven, zoals de bouw van zonne- en windparken, zonder middelen komen te zitten.

India en Brazilië

Nu volgen in het Zuiden alleen India, met zonne- en windenergie, en Brazilië, met windenergie en biomassa, in het kielzog van de landen met enorme installaties voor schone energie: China, de VS, Duitsland en Japan.

Bovendien vertegenwoordigden hernieuwbare energiebronnen in 2018 slechts 9,3 procent van de opgewekte elektriciteit in de wereld, of 2480 van de 26.615 terawatt (1 terawatt is 1 miljard kilowatt), tegenover 10.100 terawatt voor steenkool, 6189 terawatt voor gas en 4193 terawatt voor waterkracht.

Peter Fox-Penner van het Energie-instituut van de Universiteit van Boston (VS) zei in een artikel in The Conversation dat de vermindering van de vraag ‘gevolgen zal hebben voor nieuwe installaties voor hernieuwbare energie.’

Bezuinigingsmaatregelen

Dit komt doordat ‘bedrijven voor openbare dienstverlening hun budget zullen aanpassen en de bouw van nieuwe fabrieken zullen uitstellen. Wie zonnecellen, windturbines en andere groene energietechnologieën maakt, zal zijn groeiplannen tijdelijk opbergen en bezuinigingsmaatregelen nemen.’

‘Wie zonnecellen, windturbines en andere groene energietechnologieën maakt, zal zijn groeiplannen tijdelijk opbergen en bezuinigingsmaatregelen nemen’

In rijke landen kan dit worden gecompenseerd, omdat daar ook andere factoren spelen, zoals streefcijfers voor schone energie in wet- en regelgeving, en de druk van de publieke opinie om steenkoolcentrales te sluiten, zegt Fox-Penner.

Aandacht voor olie 

De Venezolaanse econoom José Manuel Puente voorspelt dat ‘de energietransitie zal plaatsvinden en er steeds meer voorschriften, elektrische en hybride auto’s zullen komen. Arme landen als Venezuela, Nigeria of Mexico zullen dan met een voorraad zwarte modder in de ondergrond blijven zitten.’

López-González is er voorstander van dat landen als Venezuela – met een enorm potentieel aan windenergie door de sterke, constante passaatwinden in het noordwesten van het land – hun productie van fossiele brandstoffen ten volle benutten om veranderingen in hun energiematrix te kunnen financieren. 

Voor de Organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) en voor andere producenten van ruwe olie wordt deze strategie nu doorkruist door de instorting van de olieprijzen. Op 20 april bereikte die zelfs negatieve waarden, een ongezien feit in de 160 jaar fossiele economie.

Dalende vraag

De ruwe olie West Texas Intermediate, een benchmark in de Verenigde Staten, werd die dag op de termijnmarkt van New York voor -37 dollar per vat (van 159 liter) verhandeld, 50 dollar onder de openingsprijs van de dag, 13 dollar.

De prijs daalde omdat er voldoende voorraden ruwe olie en derivaten waren en geen enkele koper de overeengekomen leveringen wilde ontvangen; ze wilden liever de kosten op zich nemen om van de verbintenis af te komen.

Door de recessie als gevolg van de COVID-19-pandemie zal de wereld dit jaar 30 procent minder olie verbruiken, 70 miljoen vaten per dag in plaats van 100 miljoen in 2019

Die dag illustreerde de afname van de vraag die al aan de gang was vóór de komst van het coronavirus naar Europa en Amerika. In maart leidde de dalende vraag tot een moeizaam tot stand gekomen akkoord tussen de elf OPEC-landen en tien andere exporteurs over een vermindering van het aanbod.

30 procent minder verbruik

Door de recessie als gevolg van de COVID-19-pandemie zal de wereld dit jaar 30 procent minder olie verbruiken, 70 miljoen vaten per dag in plaats van 100 miljoen in 2019.

Deze oliecrisis ‘is zeer slecht nieuws voor producenten in de Golf, Rusland, Mexico, Venezuela en elders’, zegt Habalián, voormalig OPEC-gouverneur van Venezuela.

De olie-exporterende landen hebben jarenlang geprofiteerd van het vastleggen van prijzen voordat het product op de markt kwam, en bovendien stapelden ze door de grote kloof tussen kosten en prijzen winst op winst, inkomsten die door de huidige crisis helemaal zijn verdwenen.

Fracking

Ook dreigen tientallen bedrijven failliet te gaan, voornamelijk in de VS. Door de stijgende vraag en de goede olieprijzen konden ze olie en gas winnen uit schaliegesteente via fracking, een methode die door milieuproblemen omstreden is.

Tot slot zal het energiepanorama ook worden beïnvloed door het gedrag dat consumenten na de pandemie vertonen, bijvoorbeeld via hun energieverbruik of hun vraag naar reizen. De veranderingen in de arbeidsrelaties als gevolg van de lockdown kunnen evenzeer een impact hebben.