Paus plaatst Orde van Malta onder curatele na ruzie over condooms

In een besluit dat critici verwerpen als een autoritaire en agressieve inmenging heeft paus Franciscus via een persoonlijke gezant de macht overgenomen bij de Orde van Malta, een eeuwenoude katholieke lekenorde die veel liefdadigheid doet. De reden: hij vindt dat de orde ten onrechte de verspreiding van condooms heeft bestraft.

Zelden neemt een paus zo’n vergaande stap. In 1981 stelde paus Johannes Paulus II zijn eigen man aan als leider van de jezuïeten, omdat hij vond dat die te links werden. Paus Franciscus heeft eerder na een aantal misbruikschandaal de conservatieve Legionnairs van Christus onder curatele gesteld.

Aanleiding voor deze keiharde confrontatie is ruzie over medisch hulp in ontwikkelingslanden. Grootkanselier Albrecht vrijheer von Boeselager was in december ontslagen, met het argument dat hij de verspreiding van condooms had toegestaan in drie medische projecten. Von Boeselager, een Duitse jurist, protesteerde bij de paus, die een onderzoekscommissie naar het ontslag instelde. De leider van de orde, grootmeester Matthew Festing, weigerde daaraan mee te werken – en werd op de achtergrond gesteund door een aartsconservatieve tegenstander van de paus, aartsbisschop Raymond Burke.

Openlijke confrontatie

In principe wordt een grootmeester voor het leven benoemd, maar vorige week vroeg paus Franciscus de 67-jarige Festing af te treden. Kardinaal Burke heeft nog geprobeerd Festing over te halen de paus te trotseren, maar dit weekeinde heeft de Soevereine Raad van de Ridders van Malta het ontslag van Festing aanvaard.

De orde, die in de elfde eeuw is opgericht om hulp te verlenen aan pelgrims en 13.000 leden heeft, zal nu worden geleid door een nog te benoemen ‘pauselijke gedelegeerde’. Veel niet-katholieken kennen de orde vooral omdat je door het sleutelgat van de deur naar hun hoofdkwartier in Rome de Sint-Pieter kan zien.

Het felle en openlijke karakter van deze confrontatie tussen de paus en een juridisch soevereine orde illustreert de richtingenstrijd binnen de Katholieke Kerk. Kardinaal Burke is een van de aanvoerders geworden van een groep conservatieven die vindt dat de paus de strakke veroordeling van homoseksualiteit, echtscheiding en condoomgebruik onvoldoende wil handhaven en in dit kader te vaak spreekt over begrip, compassie en barmhartigheid.

De Amerikaan Burke werd in december 2013 ontheven uit zijn functie als lid van de Congregatie voor de Bisschoppen. Dat was onderdeel van de reorganisatie van de curie die de paus probeert door te voeren. Burke werd, hoewel hij toen nog maar 66 jaar was, geparkeerd als ‘patroon’ van de Orde van Malta. Eind vorig jaar schreef Burke met een paar andere kardinalen een kritische open brief aan de paus waarin hij hem verweet verwarring te zaaien onder gelovigen.