Onbuigzame Hoekstra drijft zijn EU-collega’s tot wanhoop over steunpakket

Opmerkelijker dan de Italiaanse reflex was de opmerking van de Duitse minister Olaf Scholz na afloop van de mislukte marathonvergadering. Dat landen tijdens de coronapandemie zware hervormingseisen stellen bij krediethulp uit het Europees noodfonds, noemde Scholz ‘ongepast en niet zinvol’. Let wel: alleen Hoekstra stelde die eis. Dat Scholz – de bedeesdheid zelve – publiekelijk deze sneer uitdeelde, was veelzeggend. ‘Hoekstra heeft zich volledig vervreemd van Berlijn’, concludeerde een betrokken EU-diplomaat.

Een stuk explicieter was de Franse minister Bruno Le Maire. Die zette om vijf uur ’s ochtends zijn zelfbeheersing overboord. Wederom zonder Hoekstra bij naam te noemen – maar voor iedereen was duidelijk wie hem voor ogen stond – slingerde Le Maire een brisante tekst naar buiten. ‘Terwijl we de doden per duizend tellen, spelen er ministers van Financiën met woorden. Dat is een schande voor de ministers, voor de Eurogroep, voor Europa. We worden hierop afgerekend, eerst door de financiële markten, dan door onze burgers en tot slot door andere landen die zien dat we niet in staat zijn om onze meningsverschillen te overbruggen.’

Europees noodfonds 

Op tafel lag dinsdagavond een steunpakket van ruim 500 miljard euro. Bijna de helft (240 miljard) betreft kredieten uit het Europees noodfonds. In ‘normale’ crisistijden moet een land hervormen en bezuinigen wil het zo’n lening krijgen. Maar dit zijn geen normale tijden vinden 18 van de 19 eurolanden: de coronadoden kunnen nauwelijks begraven worden en de economie staat voor de grootste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog. Zij willen daarom wel het geld, niet de voorwaarden.

Hoekstra hield als enige vast aan de eis dat – op den duur – de leners onder toezicht komen van Brussel en hun begroting duurzaam op orde brengen. Hij drong aan op woordjes als ‘landenspecifieke’ voorwaarden, wetende dat hij daarmee Zuid-Europa op de kast joeg. Onnodig ook, zeggen ambtenaren: de Europese begrotingsregels gaan sowieso gepaard met aanbevelingen per land van de Europese Commissie. Traditionele bondgenoten van Nederland (Berlijn, Wenen, Helsinki) zagen het optreden van Hoekstra vol ergernis aan.

Omdat Italië en Spanje categorisch de Nederlandse eisen verwierpen, strandde uiteindelijk rond acht uur ’s ochtends het hele hulppakket: naast de noodkredieten ook de extra leencapaciteit voor de Europese Investeringsbank (200 miljard euro) en 100 miljard euro EU-geld voor nationale WW-regelingen. Waarna de politieke en Twitterwoede op Hoekstra neerdaalde. Niemand in Brussel is vergeten hoe de minister twee weken geleden het zuiden schoffeerde met het verzoek om een rapport waarom sommige lidstaten geen financiële buffers hebben opgebouwd.

Zeer vruchtbare nacht

Hoekstra sprak woensdagochtend na afloop niettemin monter van een ‘lange maar zeer vruchtbare nacht’. Hij hoopt dat de ministers er donderdag alsnog uitkomen als ze (noodgedwongen) opnieuw vergaderen.

Het is EU-ambtenaren en diplomaten niet ontgaan dat Hoekstra wel in Nederland zijn excuses aanbod voor zijn bufferonderzoek (‘te weinig empathie’) maar die niet in Brussel herhaalde. Zoals ze ook niet is ontgaan dat Hoekstra geen enkele moeite doet meer onderhandelingsruimte van de Tweede Kamer te krijgen.

De hoop is gevestigd op inmenging van ‘de grote haaien’, zoals een ambtenaar dat noemde: bondskanselier Angela Merkel die premier Mark Rutte belt of de Nederlandse regering misschien iets meer souplesse kan tonen. Hoekstra kan altijd claimen dat hij gezamenlijk schuldpapier (eurobonds) van tafel heeft geveegd. Daar voelt Berlijn namelijk ook niets voor. Scholz waakte er woensdag angstvallig voor het gewraakte ‘e-woord’ überhaupt in de mond te nemen.