Corona-app of niet, blijf afstand houden (standaard.be)

Wie? Arts; onderzoeker Public Health. Medisch directeur Vereniging voor Respiratoire Gezondheid en Tuberculose.

Wat? Contact­onderzoek is niet nieuw, het is een klassieke strategie uit de epidemiologie.

Contacten traceren mag geen middel zijn om ons weer aan het werk te krijgen, schrijft WOUTER ARRAZOLA DE OÑATE.
De epidemische piek is in zicht, maar laten we nu niet overmoedig worden. Een te snelle afbouw van maatregelen zal veel duurder zijn dan nog even langer volhouden. In een volgende fase van de bestrijding van het sars-CoV-2-virus zal er opnieuw contactonderzoek zijn, een test- en opsporingsstrategie om nieuwe uitbraken in te dammen.

Onlangs dook de hippe term ‘contacttracing’ op, alsof het iets innovatiefs zou zijn. Veel mensen leken tracing te reduceren tot één app. Ideologisch beïnvloede denktanks zoals Itinera en Liberales, zagen die als dé manier om mensen zo snel mogelijk weer aan het werk te zetten. We moesten maar wat privacy opofferen.

Contacttracing is echter niets nieuws. Het is een klassieke strategie in de epidemiologie en zo veel meer dan alleen een app. Kijk naar tuberculose, ook een dodelijke infectieziekte die door de lucht wordt overgedragen. Nu nog sterven er wereldwijd jaarlijks 1,5 miljoen doden aan. Eind 19de eeuw besmette die Europese ziekte meer dan een derde van de actieve bevolking in ons land, en veroorzaakte ze een economische ramp in Europa. Onze expertisevereniging is toen ontstaan. Wij doen al meer dan 110 jaar aan contacttracing op dagelijkse basis. Tracers noemden we toen huisbezoeksters, wat goed getrainde professionals waren.

Denkfouten

Ondertussen is er veel wetenschappelijk bewijs van wat werkt en wat niet werkt. Operationele ervaring over welke tactieken ook effectief zijn in de echte wereld, niet alleen in theorie, studieopzet of modellen. Enkele maanden geleden nog onderzochten we samen met patiënten het gebruik van nieuwe technologieën, zoals apps of genoombepalingen, en hun ethische implicaties. Iets dat zeer belangrijk blijft, ook en zelfs tijdens een epidemie met een wereldwijde impact als deze.

Een app die niet door het overgrote deel van de bevolking gebruikt wordt, zal weinig bijdragen. Maar een breed draagvlak voor een vrijwillige inbreuk op de privacy is er nog niet. Een andere denkfout is aannemen dat de nabijheid van twee smartphones gelijk is aan een contact waarbij besmetting mogelijk is. Wat met je buurman? Apps zeggen niets over de aard van het ‘contact’. Knuffelen is een groter risico dan rug aan rug zitten in de trein. Een app en de modellen gooien dat allemaal op één hoop. Ook de duur van een contact is essentiële informatie, net als de plaats waar het contact plaatsvond (binnen, buiten, grote of kleine ruimte).

Sommige studies gaan ervan uit dat een app sneller contacten in kaart kan brengen dan ‘een leger ambtenaren’ zoals in deze krant stond (DS 3 april). Maar gissingen over snelheid gaan er alweer van uit dat wie een bericht krijgt via zijn smartphone begrijpt wat hij moet doen, en dat ook meteen doet. De praktijk blijkt anders. Verbale menselijke communicatie, interactie en empathische motivatie zijn effectiever dan robotberichten.

Op dit moment is er alleen ruimte voor een experiment met goed voorgelichte en geïnformeerde deelnemers. Daaruit kan dan blijken of apps een nuttig instrument zijn ter ondersteuning van klassieke contactonderzoeken.

Het enige doel van contacttracing is de epidemie onder controle houden en nieuwe pieken vermijden. Het dient niet om de social distancing-maatregelen sneller af te bouwen of om mensen snel weer aan het werk te zetten. Idem voor maskers.

Exit-strategie

Begin vorige eeuw ontstond een internationale tuberculosebeweging in Europa die startte met gratis consultaties en de behandeling van zieken. Dé succesvolle exit-strategie was toen de snelle uitbouw van een sociale zekerheid, de drastische verbetering van levens- en werkomstandigheden en de aanpak van ongelijkheid in de bevolking. Werkbare medicijnen of vaccins waren er nog niet. Toen na de Tweede Wereldoorlog de economie in puin lag, zoals nu, kwam daar een veel eerlijkere verdeling van de welvaart bovenop, met bijdragen van 70 tot 90 procent voor de extreem hoogste inkomensschijven. Dat was toen zowel medisch als economisch een succes.

We weten dus wat werkt. Roepen dat we nu ‘zo snel mogelijk terug naar normaal , is ongezond. Deze epidemie legt wereldwijd dodelijke systeemfouten bloot. De lessen die we eruit trekken, moeten mee richting geven aan een andere manier van samenleven. Wij hadden wereldwijd verwittigd dat iets als dit zou gebeuren, dat er nood was aan massale investeringen in preventie. Maar iedereen heeft dat genegeerd.

Zonder een extra bijdrage van de sterkste schouders en zonder extra sociale bescherming raken we niet uit deze gezondheids- en economische crisis.