Terug in Wuhan: ‘Wij dachten: het gevaar komt uit China, maar hier zien ze dit andersom’

Na elf weken mogen de meeste inwoners van miljoenenstad Wuhan sinds 28 maart weer naar buiten. Wat trof je aan?

‘In vergelijking met negen weken geleden, toen ik hier ook was, is het veel levendiger. Maar voor een miljoenenstad is het nog altijd extreem rustig. De restricties en voorzorgsmaatregelen blijven enorm, ondervond ik zelf bij binnenkomst. Zo mogen de meeste bewoners weer beperkt buiten hun wijk komen, maar moeten ze zich aanmelden als ze naar buiten stappen. In veel wijken moeten ze zorgen dat ze binnen twee uur weer thuis zijn. Ik zag verder hoe het ging toen iemand ergens een beker thee ging halen. Die bestelde buiten en betaalde per telefoon. Alles zonder contact. Met mondkapje op, wat verplicht is. Handschoenen en bril dragen de meesten ook, wat toont dat angst er nog wel in zit.’

De grote angst is dat de epidemie weer opflakkert?

‘Ja, dat iemand, zoals ik, het van buiten naar binnen brengt of dat het hier toch nog sluimert en weer uitwaaiert. Inmiddels is hier wel het besef dat ze het virus niet kunnen uitroeien, maar alleen kunnen beheersen. Je kunt steden en provincies niet voor altijd blijven afsluiten. Wat ze in de afgelopen weken hebben gedaan is enerzijds het aantal besmettingen zo veel mogelijk beperken, en tegelijk heel veel maatregelen treffen om in geval van een nieuwe uitbraak die snel te isoleren. Als er dan een nieuwe uitbraak is, dan moeten ze niet weer een hele provincie met 60 miljoen inwoners afsluiten, maar een veel kleiner gebied. In de provincie Henan gebeurde dit een paar dagen geleden al met een district van 600 duizend inwoners. Zo proberen ze gerichter te werk te gaan.’

Wat merken Chinezen in Wuhan daar nu al van?

‘Neem het openbaar vervoer, dat nu weer werkt. Als je in de metro of bus stapt moet je een code scannen. Als iemand op een later moment positief test, dan kunnen ze zien wie bij hem in de bus zat en die dan ook controleren.’

In Nederland gaan alle privacy-alarmbellen af bij zo’n maatregel.

‘Het is niet anders, zeggen de meesten hier - al moet je er natuurlijk rekening mee houden dat ze tegenover mij niet snel kritiek zullen uiten op hun overheid. Ze zeggen: de overheid heeft veel gedaan om de epidemie onder controle te krijgen, dus het zou dom zijn nu minder voorzichtig te worden. 

‘Voor mij was het overigens wel veelzeggend dat ik vandaag iemand sprak die heel bitter was over wat hier is gebeurd. Hij voelde zich in de steek gelaten door de overheid omdat zijn inkomen sterk achteruit was gegaan. En omdat hij het gevoel had: ik ben boos, maar ik mag dit niet uiten. De verscherpte controles beperken hem daarin nog meer. Het feit dat iemand dit gewoon vertelt, is best bijzonder in China. Dan zit het erg hoog.’

Je was zeer kritisch op de weinig adequate aanpak van Nederland. Hoe zie je dit nu?

‘Voor mij was duidelijk dat Nederland in het begin echt tekortschoot. Inmiddels zijn tal van maatregelen genomen en ik ben voorzichtig met een oordeel daarover. Ik beperk me weer tot de situatie in China. Wat ik wel zie is dat uit de Chinese aanpak hoe dan ook veel lessen zijn te trekken. Voor Nederland is het ook zaak na te denken hoe een opstart straks moet worden aangepakt. Ook na de huidige maatregelen zal het leven  nog een hele tijd anders zijn dan voorheen.’

Je bent nu net in Wuhan, waar je gaat zien hoe de inwoners vanaf 8 april de provincie na weken weer mogen verlaten. Sinds 28 maart zijn de grenzen open voor mensen van buiten. Jij weet sinds zondag wat ze te wachten staat.

‘Ja, het was bizar om hier binnen te komen, vooral voor een niet-Chinees zoals ik. Het wantrouwen naar buitenlanders is heel groot, omdat het in andere landen nu erger is met het virus. Wij dachten bij corona: het gevaar komt uit China, maar hier zien ze dit nu precies andersom. En in tegenstelling tot onze aanpak is de controle hier heel scherp. China is nu eenmaal goed in controleren.

‘Om de trein naar Wuhan te kunnen nemen, moest ik kunnen bewijzen dat ik niet recent uit het buitenland was gekomen, en dus geen gevaar meer vormde. Ik moest vliegtickets tonen en bewijzen dat ik in Beijing veertien dagen in quarantaine was geweest na mijn terugkeer uit Europa. Ik moest ook een app downloaden die mijn locatie checkt, zodat ze het kunnen zien als je weer naar het buitenland gaat. Ze vragen niet een keer, twee keer, drie keer, maar eindeloos vaak om die documenten. Het begon al bij de aankoop van het treinkaartje, er waren controles op het station en in de trein. Bij uitstappen volgde een nog uitgebreidere ondervraging van anderhalf uur door mannen in witte pakken. Het leek op de setting van de vorige keer, toen ik uit het afgesloten gebied moest worden geëvacueerd. 

‘Voor wie niet voldoende documentatie heeft om aan te tonen dat hij ‘veilig’ is, volgt een test of een quarantaine van twee weken. Nadat ik veilig was bevonden werd ik persoonlijk naar hotel gebracht door iemand van het district en werd daar een foto van me gemaakt om tegenover de autoriteiten te kunnen bewijzen dat ze me persoonlijk hadden afgeleverd. Ze zijn allemaal vriendelijk, maar je krijgt wel de indruk dat je als een dreiging wordt gezien.

‘Een grappig, maar typisch voorbeeld deed zich voor in de trein. Als buitenlander werd ik in een aparte wagon geplaatst. De mensen die daar zaten werd verzocht elders te gaan zitten. Ik hoorde iemand mopperen, die vroeg: waarom van plaats wisselen? Toen hoorde ik de conducteur ik iets zeggen over dat ik ‘gevaarlijk’ was.’

Ben je niet bang zelf besmet te raken?

‘Minder dan in het begin, toen we nog weinig wisten over het virus. Ik merk wel dat mijn zorgen heen en weer gaan doordat ik me laat beïnvloeden door mensen rond me. Als ik weer zie hoe voorzichtig ze hier zijn, dan merk ik zelf ook dat ik voorzichtiger word. Ik volg de Chinezen; als zij risico zien, dan zullen ze daar goede redenen voor hebben. Zij dragen naast mondkapjes ook een bril en handschoenen, dus vanaf morgen is het bril op en handschoenen aan.’

Na je eerste bezoek zat je al twee keer twee weken in quarantaine. Wat staat je te wachten als je straks weer naar je huis in Beijing gaat?

‘Dat weet ik nog niet. De kans is groot dat ik weer in quarantaine moet. Het is een eufemisme: daar zie ik niet naar uit. Maar het hoort erbij. Ik vind het belangrijk om opnieuw met eigen ogen te zien hoe de situatie hier is. Je kunt inwoners bellen en mailen, maar het is nooit hetzelfde als er zijn. Die ene persoon die bitter en kritisch was, die zou dat nooit aan de telefoon hebben verteld.’