Turkije wil gevangenen vrijlaten, maar geen politieke gevangenen
"Ik ben zo bang dat mijn vader het coronavirus krijgt", snikt een jongetje van een jaar of acht. "Ik wil mijn vader terug." In een videoboodschap uiten kinderen van politieke gevangenen in Turkije bezorgdheid over het lot van hun ouders. Een meisje spreekt dapper: "Neem mijn vaders recht op gezondheid niet af. Luister naar ons, alsjeblieft."
In Turkije wordt deze week besloten of ruim 90.000 gevangenen kunnen worden vrijgelaten. Over een wet die dat mogelijk maakt, wordt al langer gesproken, omdat Turkse gevangenissen al jaren kampen met overbevolking. Door de uitbraak van het coronavirus wordt er werk van gemaakt de wet zo snel mogelijk in te voeren. Gevangenen die vastzitten voor relatief kleine delicten of die al veertig procent van hun straf hebben uitgezeten, zullen vrijkomen of hun straf wordt omgezet in huisarrest.
De wet die klaar ligt, geldt alleen niet voor alle gevangenen. Moordenaars en verkrachters mogen niet worden vrijgelaten. Maar er is nog een groep die achter de tralies zal moeten blijven: duizenden politieke gevangenen. Het zijn journalisten, schrijvers, academici, activisten en politici van de oppositie. Mensen die vast zitten op basis van aan terrorisme gerelateerde aanklachten.
Om de beurt slapen
In de afgelopen jaren heeft Turkije in rap tempo politieke tegenstanders opgepakt. Vooral na de mislukte coup in 2016 verdwenen veel mensen achter de tralies omdat ze "propaganda voor terreurorganisaties als de verboden Koerdische PKK en de Gülenbeweging" zouden hebben gemaakt. Sommigen zitten nog in voorarrest.
In de Turkse gevangenissen zitten ruim 20 procent meer gevangenen dan waar officieel plaats voor is. Cellen met plek voor acht gevangenen worden in sommige gevangenissen bevolkt door twintig mensen. Er zijn verhalen over gevangenen die vanwege het ruimtegebrek om de beurt moeten slapen.
Deze mensen hebben geen criminele of terroristische delicten gepleegd. Ze zijn bestraft om hun mening.
Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch lopen alle gevangenen het risico besmet te worden met het coronavirus en is het onmogelijk ze daartegen in krappe cellen te beschermen. "Er is gebrek aan hygiëne, er zijn te weinig gezichtsmaskers voor het personeel. Het is simpelweg niet mogelijk social distancing toe te passen onder zulke omstandigheden," zegt Emma Sinclair, HRW-rapporteur in Turkije. "Er hoeft maar één cipier besmet te zijn. Het virus kan zich in de gevangenis razendsnel verspreiden."
Dat politieke gevangenen worden uitgesloten van vrijlating is volgens haar onbestaanbaar. "Deze mensen zijn veroordeeld onder terrorisme-wetten maar hebben in werkelijkheid geen criminele of terroristische delicten gepleegd. Ze zijn bestraft om hun mening."
Hartproblemen
Er is bezorgdheid over gevangenen op leeftijd en met onderliggende medische problemen. Zo kampt de Koerdische politicus Selahattin Demirtas met hartproblemen. Ook de filantroop en vredesactivist Osman Kavala valt in de risicogroep omdat hij boven de zestig is.
Kavala werd in februari nog vrijgesproken van betrokkenheid bij de Gezi-protesten. Op dezelfde dag werd hij weer opgepakt op verdenking van betrokkenheid bij de mislukte coup van 2016. Schrijver en journalist Ahmet Altan is 70 jaar oud, ook hij zit vast op basis van een aanklacht over betrokkenheid bij de mislukte coup. Ook journalist Mumtaz'er Turkone, die vast zit voor vermeende banden met de Gülenbeweging, zou onder behandeling zijn voor hartproblemen.
Dit zijn mensen die al niet in de gevangenis thuis horen, die kun je niet uitsluiten van zo'n regeling.
"Als zij besmet raken met het coronavirus kan het hun doodsvonnis betekenen", zegt Erol Öndero lu, rapporteur voor Reporters Without Borders. "Het verbaast me niets, maar het is alarmerend. Dit zijn mensen die al niet in de gevangenis thuis horen, die kun je niet uitsluiten van zo'n regeling."
Deze week wordt in het parlement, waar Erdogan's partij AKP een meerderheid heeft, gestemd over de wet. De kans is klein dat er nog een aanpassing komt: "Tot nu toe zien we geen teken dat de regering van mening zal veranderen, maar we blijven de druk opvoeren".
De grootste oppositiepartij CHP beschuldigt Erdogan's regering ervan met mensenlevens te spelen. "De levens van deze gevangenen werden al bedreigd zonder de pandemie," zegt Burkay Düzce van de partij in Istanbul. "Als de regering die wet niet voor iedereen laat gelden, maken ze zich niet alleen schuldig aan het schenden van het recht op vrijheid van meningsuiting, maar ook op het recht om te leven."