Opinie op zondag: Rutte wordt nooit een staatsman

Tot de vervelende bijverschijnselen van het coronavirus behoort dat, ook zonder het zelf te krijgen, het denkvermogen van diverse columnisten en commentatoren blijkt te kunnen worden aangetast. Na één geslaagde tv-toespraak werd Rutte al als Vader des Vaderlands geprezen, als tweede Drees. ‘Senator, you’re no Jack Kennedy’, zoals de Republikeinse vice-presidentskandidaat Dan Quayle ooit van zijn opponent te horen kreeg.

Ik zal niet ontkennen dat Rutte, na zijn aanvankelijke lacherige optreden, vanaf die tv-toespraak eindelijk de juiste toonzetting heeft weten te vinden. Ook lijkt mij, als leek, op zich de gekozen behoedzame koers ten aanzien van het lock-down-vraagstuk een verstandige, omdat niemand er baat bij heeft wanneer de economie nog verder implodeert. Fijn is eveneens dat het kabinet op de deskundigen van het RIVM vaart, en zich  ook nadrukkelijk achter hen schaart,  hoezeer die onvermijdelijk deels in het duister tasten.

Stikstofdossier

Het zou echter ook zeer fijn zijn als het kabinet straks, als de coronacrisis voorbij is, pal voor het RIVM durft te staan in het stikstofdossier. Daarin zijn VVD en CDA (voor zover niet al bij monde van Jaco Geurts a priori als buikspreekpop van de boerenlobby fungerend) niet alleen al snel weer voor de trekkerterreur bezweken, maar dreigen nu ook de dreigementen van Farmers Defence Force te belonen door in Brabant met het daaraan nauw gelieerde FvD in zee te gaan. Zeker na wat de Volkskrant recent aangaande datazwendelaar Vogelaar en zijn Mesdagfonds naar boven heeft gebracht, lijkt mij dat van belang.

Daar begint dus al een gezonde scepsis inzake het nu zo bejubelde ‘staatsmanschap’ van Rutte, die de afgelopen tien jaar, uit doodsangst voor Wilders en Baudet, bij elk moreel vraagstuk steevast snel onder tafel is gedoken, of het nu Zwarte Piet of vluchtelingen betrof. En die scepsis slaat om in zekerheid, zodra we voorbij Zundert en Zevenaar kijken.

Er is de afgelopen dagen in keurige bewoordingen al het nodige gezegd over de bejegening van de Italianen in Brussel door Rutte en Hoekstra. Maar laten we het beestje bij de naam noemen: hun horkerige gedrag was niet alleen schadelijk voor Nederland, het was ronduit stuitend.

Hun opmerkingen getuigden van wat Der Spiegel in 1986 als ‘Ein extremes Maß an Instinktlosigkeit’ betitelde, toen Helmut Kohl in een rede de even eerder aangetreden Russische partijleider Gorbatsjov met Goebbels vergeleek. Uiteindelijk zou het nog wel goed komen tussen beide heren;  of dat ook nu gebeurt, is de vraag. Dat het meer dan alleen de foute toon was, bleek gezien de halfslachtige excuses van de delinquent nog niet doorgedrongen.

Wangedrag

Wie gehoopt had dat Den Haag na Ruttes wangedrag tijdens de laatste pre-corona-Eurotop bijgeleerd zou hebben, kwam de afgelopen dagen bedrogen uit. Toen schoffeerde hij de aanwezigen door demonstratief een Chopin-biografie te gaan lezen. Had hij het twintig jaar geleden maar op Chopin gehouden, net als die ander die ook zo graag met zijn muzikaliteit koketteert. In beide schuilt inderdaad vast een verdienstelijker pianist dan politicus.

Nederland en Europa: dat is een beschamend verhaal, waarin juist de VVD een bedenkelijke rol speelt. Zowel Rutte als indertijd Zalm hebben de euroscepsis gevoed door vervelende beslissingen steeds op het conto van Brussel te schuiven. Daarbij is in zijn eenzijdige interpretatie van Europa als afzetmarkt nog geen verandering te bespeuren. De facto blijkt het idee van lotgemeenschap hem vreemd, en het geostrategische besef nul. De autocraten Poetin, Xi en Trump, die Europa het liefste verscheuren, staan al klaar.

Als het gaat om de Nederlandse houding inzake Europa de laatste jaren is een groot gadverdamme op z’n plaats. Vrijwel geen land - Zwitserland uitgezonderd - profiteert economisch zo van Europa en de euro als Nederland. Tegelijk rekent Den Haag alles naar zich toe: vluchtelingen zijn niet ons probleem,  sommige landen hebben nu eenmaal pech met hun ligging, zo luidde Ruttes dooddoener indertijd. Maar de importrechten van de Europese havens Schiphol en Rotterdam komen ons natuurlijk wèl exclusief toe; sommige landen hebben nu eenmaal geluk met hun ligging.

Belastingontduiking

Zuid-Europa wordt verweten dat het fiscaal niet goed functioneert. Zeker, maar het is Nederland dat steeds, op de verbazend brievenbusrijke Zuidas, massale belastingontduiking faciliteert. Griekse reders onder Nederlandse vlag laten varen, dat soort werk. Regels zijn regels? Als hier de lobby’s boos dreigen te worden, gaan die (zie het stikstofdossier) ook overboord. Dwingt dan de rechter naleving van gemaakte afspraken af, dan heet het dat ongekozen functionarissen op de stoel van de politiek gaan zitten. Dat hoor je in Nederlandse kranten als de ECB Rome tot naleving moet dwingen nooit.

Tot slot: omdat juist Ruttes partij de afgelopen decennia als geen ander zo nodig met nultarief-belastingen het grote bedrijfsleven moest hoveren, is in de zorg alles wegbezuinigd en moeten wij, met een minimaal aantal ic-bedden, straks op de Duitsers parasiteren. Dat is waar Rutte voor stond, als hij ooit ergens voor heeft gestaan. En wie, mede om die reden, na tien jaar nog steeds zo weinig moreel gezag heeft opgebouwd en dat weinige weer zo snel te grabbel gooit, wordt echt geen staatsman. Ook niet in twintig jaar.

_{Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus en columnist.}