Direct naar artikelinhoud
Klimaatverandering

Onder het ijs van Antarctica ligt een subtropisch paradijs

Een schets van de natuur op Antarctica, negentig miljoen jaar geleden.Beeld Alfred-Wegener-Institut

In januari beleefde Antarctica voor het eerst een hittegolf. Het continent warmt op. En in dit tempo is het over drie eeuwen goed toeven op de Zuidpool – misschien wel net zo goed als negentig miljoen jaar geleden. 

Het moet er goed toeven zijn geweest. Aangename temperaturen, een weelderige natuur met regenwouden en moerassen. Een beetje zoals het huidige Nieuw-Zeeland. Maar dit is Antarctica, negentig miljoen jaar geleden. Het waren de hoogtijdagen van de dinosauriërs en deze periode, het Midden-Krijt, staat ­bekend als het warmste tijdperk in de afgelopen 140 miljoen jaar. Door een enorm broeikaseffect was het rond de tropen gemiddeld 35 graden en stonden de zeeën 170 meter hoger dan vandaag de dag.

Maar tot hoever reikte deze tropische warmte? Er waren wel vermoedens dat ook het meest zuidelijke continent destijds begroeid en bevolkt was maar bewijzen ontbraken, veelal verscholen onder de kilometersdikke ijskap die zo’n veertig miljoen jaar geleden begon te ontstaan.

Totdat een Duits-Brits expeditieschip in 2017 dertig meter diep boorde in de bodem van de Amundsen Zee, voor de kust van West-Antarctica en zo grondmonsters verzamelde. Aan boord van het schip viel de onderzoekers al meteen een donkere laag op. Toen ze dat deel van de boorkern, dat negentig miljoen jaar geleden op het land moet hebben gelegen, met een CT-scanner analyseerden, zagen ze een heel netwerk van wortels. En troffen ze resten van stuifmeel aan, sporen en planten. Er waren zelfs celstructuren te herkennen, schrijven de onderzoekers in vakblad ­Nature.

Er hebben wellicht enkele dino's rondgelopen

Uit deze overblijfselen reconstrueerden ze een verdwenen wereld, alsof het puzzelstukjes waren die geleidelijk een compleet beeld gaven. Het moet er gemiddeld zo’n twaalf graden zijn geweest, en in de zomermaanden zelfs een graad of negentien, ruwweg twee graden warmer dan het huidige Nederlandse klimaat. En behoorlijk vochtig, met een neerslagpatroon dat vergelijkbaar is met dat van Wales nu. Een wereld waarin wellicht ook enkele dino’s hebben rondgelopen. Maar dan wel een wereld waar het vier maanden per jaar donker was. Ook toen lag de Amundsenzee bezuiden de poolcirkel, op 82 graden zuiderbreedte om precies te zijn.

Zulke natuur is alleen levensvatbaar met een dichte vegetatie in een broeierig klimaat, zonder ijskappen. Om zoiets op die breedtegraad mogelijk te maken, is volgens de onderzoekers een gigantisch broeikaseffect noodzakelijk. Wetenschappers gingen ervan uit dat in het Midden-Krijt de CO2-concentratie ongeveer 1000 ppm (parts per million) ­bedroeg. Maar om deze omstandigheden op Antarctica te creëren, moet het 1120 à 1680 ppm zijn geweest. Ter vergelijking: tegenwoordig is de concentratie CO2 iets meer dan 400 ppm.

Deze tropische omstandigheden lijken dus nog ver weg. Maar als we in het huidige tempo van CO2-uitstoot doorgaan, zitten we over drie eeuwen ook ­boven de 1000 ppm, zeggen de onderzoekers.

En alsof de duvel ermee speelde: deze week werd bekend dat Antarctica onlangs zijn eerste hittegolf in tijden beleefde. In januari werd het er drie dagen achtereen warmer dan 7,5 graad en vroor het ’s nachts niet. Dat zijn nu nog extreme waarden, en daarom passend in de definitie van een hittegolf.

Misschien is het over een tijdje het nieuwe normaal op de Zuidpool.

Lees ook: 

Het dreigende smelten van de Antarctische ijskap

Hoe het grote ijs in beweging komt.