Crisisbeheersing was voor kabinetten geen prioriteit

Bij de bestrijding van de coronacrisis ontbreekt het aan een krachtige en planmatige aanpak, omdat achtereenvolgende kabinetten „willens en wetens” niet voor een landelijke crisisstructuur kozen. Daardoor moet nu veel onnodig worden geïmproviseerd.

Lees ook Het failliet van een landelijk en sterk crisiscentrum

Dat zegt veiligheidsexpert Rob de Wijk deze vrijdag in NRC. De directeur van de Haagse denktank The Hague Centre for Strategic Studies zegt over het haastig uitbreiden van de hoeveelheid bedden op intensive-careafdelingen (IC’s), en het optreden van tekorten aan apparatuur en beschermingsmiddelen: „Dat was allemaal niet nodig geweest. Doordat Nederland eerder willens en wetens heeft afgezien van een sterke, landelijke aansturing in crisissituaties, zijn we in deze toestand beland.”

Vorige week woensdag klaagde IC-arts Diederik Gommers, voorzitter van de organisatie van IC-artsen al tegenover de Tweede Kamer over een gebrek aan centrale sturing.

De Wijk wijst op de lancering door minister Johan Remkes (Binnenlandse Zaken, VVD) van het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum in Driebergen in 2004. Dat moest plannen gaan ontwikkelen voor een aanpak van ingrijpende nationale crises zoals overstromingen, terroristische aanslagen, stralingsincidenten (reactoren) en infectieziekten. De operationele staf van het centrum die ministers moest bijstaan, werd in 2015 echter opgeheven.

Veiligheidsregio’s

Een jaar later schafte het kabinet ook de crisiskwalificatie ‘GRIP Rijk’ af, de aanduiding van het hoogste, nationale niveau waarop rampen bestreden konden worden. Bij de lagere niveaus (Grip 1 tot en met 5) hebben de 25 veiligheidsregio’s voornamelijk het voortouw. Dat was afdoende, aldus toenmalig minister Ard Van der Steur (Justitie, VVD) in 2016.

Voor de aanpak van de huidige coronacrisis geldt momenteel Grip 4. Daarbij implementeren de 25 veiligheidsregio’s via verordeningen de besluiten die op ministerieel niveau zijn genomen, zoals het beboeten van mensen die niet genoeg afstand houden van elkaar.

De regio’s houden echter vrijheid om zelf maatregelen te nemen. Zo kwam eerder deze week in het nieuws dat Zeeland toeristen weert omdat het een onnodig beslag op de eigen ziekenhuiscapaciteit vreest.

Nodige twijfels

Overigens bestaan er binnen sommige regio’s de nodige twijfels of Grip 4 in de huidige, ernstige situatie toereikend is.

Volgens de geldende indeling gaat het hierbij om een ‘gemeenteoverschrijdend incident’ zoals een dijkdoorbraak of een ontploffing van een fabriek.

„Met zoiets eenmaligs valt deze lange coronacrisis echt niet te vergelijken”, zegt de woordvoerder van een grote stad. Grip 5 regelt de aanpak van ‘bovenregionale incidenten’.