De Europese Commissie maakt 37 miljard euro vrij zodat landen de strijd tegen het coronavirus en de gevolgen daarvan kunnen aangaan. Maar het geld wordt niet eerlijk verdeeld over de EU-landen. Sterker nog: de zwaarst getroffen landen krijgen veel minder geld dan landen die minder zwaar worden geraakt door het virus.
De verschillen tussen wat landen uit de coronapot kunnen krijgen zijn gigantisch. Zo kan Hongarije aanspraak maken op 5,6 miljard euro. Polen kan zelfs 7,4 miljard euro krijgen.
Zwaarder getroffen, minder geld
Maar juist landen die veel groter zijn en tot nu toe veel zwaarder zijn getroffen door het virus, moeten het met aanzienlijk minder geld doen. Italië, het zwaarst getroffen land ter wereld, kan maximaal 2,3 miljard krijgen uit deze pot. Spanje komt er met 4,1 miljard nog redelijk vanaf.
Frankrijk krijgt slechts 650 miljoen. België 66 miljoen. En Nederland staat met 25 miljoen euro bijna helemaal achteraan.
Bestaande regeling omgebouwd
De verdeling van het geld is zo scheef omdat het geen enkel verband houdt met de heftigheid van de coronauitbraak in een land of de benodigde middelen om het virus en de gevolgschade het hoofd te bieden.
Om snel geld vrij te maken zonder een hele nieuwe regeling op te bouwen, heeft de Europese Commissie een plan bedacht om bestaande regelingen in te zetten.
Het geld komt vanuit de verschillende structuurfondsen. Dat zijn grote potten met geld waaruit projecten gefinancierd worden die de welvaartsverschillen binnen de EU moeten verkleinen. Steun voor armere regio's dus.
8 miljard + 29 miljard
Om snel geld vrij te spelen heeft de EU twee dingen bedacht. Ten eerste komt er 8 miljard euro vrij door eenmalig te zeggen dat landen die nog een ongebruikt voorschot op de plank hadden liggen van dit hulpgeld, dit niet terug hoeven te betalen, maar mogen gebruiken voor de strijd tegen corona.
Maar met dat geld, kunnen landen ook weer aanspraak maken op méér Europees steungeld. Dat gaat via het systeem van co-financiering. Dat wil zeggen: een land betaalt zelf een deel van de uitgaven en de EU springt bij voor een groot deel van de kosten. Zo werkt het altijd met dit soort subsidies uit de structuurfondsen, en grofweg geldt: hoe armer een land is, hoe meer de EU co-financiert.
Het grote verschil is: het geld dat een land nu 'zelf' inlegt, was dus ook al Europees geld. Namelijk het voorschot dat de landen niet terug hoeven te betalen. Door de co-financiering komt er nog eens 29 miljard extra vrij.
Groot verschil
Door dit systeem krijgen landen die nog grote voorschotten hebben liggen én relatief arm zijn, een erg groot deel van het geld.
Ter illustratie: Polen had nog 1,1 miljard op de plank liggen. Maar voor Polen co-financiert de EU 85 procent, waardoor ze op nog eens 6,3 miljard euro kunnen rekenen. Totaal: 7,4 miljard euro.
Voor Hongarije geldt iets vergelijkbaars. Hun 855 miljoen euro voorschot, is door deze regeling goed voor in totaal 5,6 miljard aan Europees coronageld.
Nederland heeft slechts 14 miljoen euro op de plank liggen die het eigenlijk zou moeten terugbetalen. Omdat we een rijk land zijn, geeft die 14 miljoen slechts recht op 11 miljoen euro aan co-financiering, waarmee we op een totaal van 25 miljoen komen.
Al goedgekeurd
De Brusselse denktank Institut Delors concludeerde al dat er geen koppeling is tussen de nood en de middelen. Gisteren vroeg ook het CDA opheldering aan de regering over het noodgeld.
Maar veel verschil gaat dat niet meer maken, want het plan is in een recordtempo goedgekeurd door alle instanties. Op 26 maart ging het Europees Parlement akkoord en maandag volgden ook de lidstaten.
Snelheid belangrijkst
De Commissie erkent dat het toegekende geld en de crisisomstandigheden in de landen niet echt op elkaar aansluiten, maar snelheid was doorslaggevend bij het beschikbaar stellen van de middelen.
"Het ontwerp en de lancering van een specifiek en meer gericht instrument zou meer tijd kosten, hetgeen geen toegevoegde waarde zou hebben onder de huidige omstandigheden", laat een woordvoerder van de Commissie weten. "Gezien de significante financieringsbehoefte in alle lidstaten (…) vertrouwt de Commissie dat de middelen zeer relevant zullen zijn in alle lidstaten."
Met andere woorden: het geld kan overal goed gebruikt worden. En kan ook voor vanalles gebruikt worden, van spullen voor medische zorg tot het overeind houden van het mkb.
Volgens de Commissie 'blijft er geen enkel land achter' omdat alle landen hun ongebruikte voorschotten kunnen inzetten. Bovendien moet de noodhulp worden bezien in de context van de andere maatregelen die worden genomen, benadrukt de woordvoerder.
Meer maatregelen
Ze wijst daarbij op de verruiming van de begrotingsregels en de staatssteunregels. Maar de Commissie blijft alle mogelijke opties onderzoeken en er zullen snel nieuwe voorstellen volgen, aldus de woordvoerder.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kondigde vandaag in een videoboodschap al aan dat er nog deze week een Europese regeling voor werktijdverkorting komt. Hoe dat precies in zijn werk moet gaan, is nog niet duidelijk.
Het kabinet, dat inmiddels dus ook heeft ingestemd met de 37 miljard euro noodsteun, liet eerder al weten de benadering van de Europese Commissie te steunen, ondanks dat het voor Nederland weinig oplevert.
Halsstarrig
De afgelopen weken ging het juist veel over de halsstarrige houding van Nederland in Europa. Zo verzet het kabinet zich tegen een versoepeling van de regels waardoor getroffen landen aanspraak kunnen maken op het Europese noodfonds (ESM) en tegen de zogenoemde coronabonds: EU-staatsobligaties om de strijd tegen het virus mee te financieren.
Inmiddels heeft minister Wopke Hoekstra van Financiën toegegeven dat hij 'te weinig empathie heeft getoond' in de gesprekken over steun aan zuidelijk landen. "Wat we niet willen is heel goed overgekomen, maar wat we wel willen, niet. Dat had ik beter moeten doen", aldus Hoekstra.
