NIOD voert onderzoek uit naar rol gemeenten in periode 1933-1946

Het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) gaat onderzoek doen naar de rol van de Nederlandse gemeenten in de jaren dertig en veertig. Aan het onderzoek is behoefte vanuit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), die dan ook de opdracht heeft gegeven. Het doel is ‘het functioneren van de VNG en het Nederlandse openbare bestuur ten tijde van crisis en oorlog in de periode 1933-1946 bloot te leggen’. Het onderzoeksrapport wordt opgeleverd in 2024.

Rekenschap
In de wetenschappelijke literatuur over het ambtelijk apparaat in oorlogstijd en over roof- en rechtsherstel, is de VNG tot dusver buiten beschouwing gebleven, aldus het NIOD in een persbericht. “Omdat er nauwelijks iets bekend is over de geschiedenis van de VNG tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft het onderzoek een groot maatschappelijk en wetenschappelijk belang. In de kern gaat het in dit onderzoek om het geven van rekenschap met betrekking tot de vraag wat oorlog en bezetting voor het openbaar bestuur in Nederland hebben betekend,” zegt NIOD-directeur Frank van Vree.

Twee delen
Het onderzoek bestaat uit twee delen. Het eerste deel wordt een studie naar de organisatie en activiteiten van de VNG tijdens de bezetting, de aanloop daarnaartoe en het rechtsherstel na afloop van de oorlog. In het tweede gedeelte komt er en een ambtelijke biografie van David Simons. Deze Joodse bestuurskundige werd in zijn werk geconfronteerd met grote zakelijke én persoonlijke dilemma’s. ‘Samen kunnen deze studies een unieke en indringende kijk geven op de oorlog wat oorlog en bezetting voor de VNG en het Nederlandse bestuur hebben betekend’, aldus het NIOD.

Hinke Piersma
Voor het eerste deel van het onderzoek wordt een promovendus aangesteld. De vragen voortkwamen uit een door het NIOD uitgevoerd vooronderzoek over de VNG vormen de basis voor dit proefschrift. ‘Ook wordt aangesloten bij recente onderzoeken die zijn geïnitieerd door vier leden van de VNG en zijn gericht op de rol van het lokale bestuur bij kwesties van ontrechting, onteigening, roof en rechtsherstel van Joodse stadsgenoten’. Het gaat om onderzoek op initiatief van Rotterdam, Utrecht, Amsterdam en Den Haag. De biografie over David Simons wordt geschreven door NIOD-onderzoekster Hinke Piersma, die onder meer over de Drie van Breda en de Nederlandse politie tijdens de bezetting heeft gepubliceerd.

Over de VNG
De VNG is de koepelorganisatie die gemeenten in Nederland en de overzeese gebieden verbindt. Alle gemeenten van Nederland zijn lid van de VNG. Daarnaast behoren ook de gewesten Aruba en Curaçao en de bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius tot de vereniging. De vereniging werd op 28 februari 1912 opgericht. De vereniging heeft als doel om de lokale overheid te versterken, zodat gemeenten hun inwoners optimaal kunnen bedienen. De VNG ondersteunt gemeenten bij het vertalen van nationaal beleid naar gemeentelijk beleid, bij kennisdeling over de uitvoeringspraktijk en behartigt de belangen van alle gemeenten bij diverse partijen.