Groep besmette mensen met weinig klachten waarschijnlijk groter dan gedacht

Al voor het carnavalsweekend begonnen bij enkele met het coronavirus besmette medewerkers van twee Brabantse ziekenhuizen de verkoudheidsklachten – en dus ook vóór de eerste patiënt met Covid-19 in Nederland werd ontdekt. Dat blijkt uit het voorlopige verslag van een studie onder 86 zorgmedewerkers bij wie het virus al in de eerste weken van de uitbraak was vastgesteld. De meesten hadden opvallend milde klachten, en bijna de helft had geen koorts. Meer dan de helft van deze ziekenhuismedewerkers hebben die eerste weken gewoon doorgewerkt, omdat toen de criteria voor een verdenking van Covid-19 nog strikter waren. Op basis van deze resultaten adviseren de Nederlandse onderzoekers dat ook zorgpersoneel met verkoudheidsklachten maar zónder koorts thuis zou moeten blijven.

„Het onderzoek bevestigt ons vermoeden dat het coronavirus al rondwaarde in Nederland voor de eerste Covid-19-patiënt in Nederland op 27 februari in Tilburg werd gemeld”, zegt Jan Kluytmans, arts-microbioloog in het Amphia ziekenhuis en leider van de studie. „Dat past bij het feit dat de infectiegraad in Brabant zo snel toenam. Het wijst er ook op dat de groep geïnfecteerde mensen met onopgemerkte symptomen wel eens groter zou kunnen zijn dan we denken.”

64 procent noemt stekende spierpijn

Naarmate de pandemie vordert blijkt dat het coronavirus verraderlijk veel gezichten heeft, met een waaier aan milde klachten, vooral bij jongere mensen, en een zeer ernstig verloop voor ouderen en mensen met chronische ziektes.

Ook de klachten van de Brabantse zorgmedewerkers in deze studie lopen uiteen. Hoesten kwam bij driekwart van de mensen voor, net als een algeheel gevoel van malaise, maar ook hevige, stekende spierpijn werd door 64 procent genoemd. Daarnaast kwamen koorts, hoofdpijn of een loopneus bij ruim de helft voor, en een zere keel en benauwdheid bij bijna 40 procent.

Voor het onderzoek werden tussen 7 en 12 maart ruim 1.300 medewerkers van het Amphia Ziekenhuis in Breda en het Elisabeth Tweestedenziekenhuis in Tilburg getest, die in de tien dagen ervoor koorts of lichte luchtwegklachten hadden gehad. Dat was ongeacht of zij in de besmettingshaarden Noord-Italië of China waren geweest – destijds een van de criteria voor een vermoedelijke coronabesmetting. Van hen bleken 86 mensen besmet met het coronavirus, en bijna niemand had een link met die risicogebieden.

Zeven ziekenhuismedewerkers hadden al klachten voordat de eerste coronapatiënt was ontdekt, twee van hen zelfs al op 19 en 21 februari, voordat op de 23e het carnaval begon. „De symptomen beginnen tussen 3 tot 12 dagen nadat je besmet bent, dus teruggerekend kan die besmetting al begin februari geweest zijn”, zegt Kluytmans.

Niet-opgemerkte gevallen

Waar die mensen het coronavirus hebben opgelopen, is niet bekend. „Ze hebben geen verband met besmette patiënten die we kennen. Ze zullen waarschijnlijk geïnfecteerd zijn door andere niet-opgemerkte gevallen die wel een link met het buitenland hebben gehad”, aldus Kluytmans. Het zou ook kunnen dat iemand al een ander verkoudheidsvirus had, en daar bovenop later het coronavirus heeft gekregen, beaamt hij. „Maar die kans acht ik klein.”

In verschillende modellen en studies proberen wetenschappers wereldwijd de grootte van die groep met milde, onopgemerkte symptomen te schatten. De bevindingen variëren van tien tot vijftig procent. In IJsland, waar een relatief groot aandeel van de bevolking wordt getest, was 218 van de 3787 geteste inwoners positief. De helft van hen had geen klachten.

„We denken dat er een grote groep is van mensen met weinig klachten, en die willen we nu snel in kaart krijgen met bloedtests op antilichamen. Het RIVM en het Erasmus MC in Rotterdam zijn nu die tests aan het optimaliseren, zodat ze betrouwbaar genoeg zijn.” Kluytmans hoopt dat er al heel wat mensen besmet zijn geweest zonder dat ze het gemerkt hebben. „Mogelijk blijkt die kudde-immuniteit al hoger dan we dachten.”

Lees ook Waarom zijn mannen kwetsbaarder dan vrouwen? En 37 andere vragen over het coronavirus

Koorts loslaten als criterium thuisblijven

Omdat koorts bij de helft van de besmette zorgmedewerkers geen symptoom was, adviseren de onderzoekers voor zorgpersoneel koorts als eerste voorwaarde voor thuisblijven los te laten. Dat staat nu nog in de algemene uitgangpunten van het RIVM. „De keerzijde is: als je al die mensen thuis houdt, kun je capaciteitsproblemen krijgen”, zegt Kluytmans. „Maar in de Brabantse ziekenhuizen moeten medewerkers nu ook thuisblijven wanneer ze hoesten en zich ziek voelen zonder koorts, en tot nu toe kunnen we ook met deze ruimere criteria goed blijven werken.”

In de richtlijnen en uitgangspunten van het RIVM worden, naarmate er meer bekend wordt over het coronavirus, steeds meer criteria losgelaten. Ook deze nieuwe inzichten zullen worden meegewogen in de adviezen van het Outbreak Management Team, laat woordvoerder Coen Berends van het RIVM weten.