Met gestrekt been gaat Bolsonaro corona te lijf, en verliest daarbij zijn vrienden
Wat is dodelijker: een griepepidemie of een economische depressie? De Braziliaanse president Jair Bolsonaro kiest voor het tweede antwoord. De rechtse nationalist speelt poker met de levens van miljoenen Brazilianen, waarschuwen critici. Afgelopen week botste Bolsonaro met lokale politici die tegen zijn zin de bewegingsvrijheid van hun regio’s aan banden leggen. Zelfs rechtse vrienden keren zich van hem af.
Brazilië telde zondag volgens de officiële statistieken zo’n vierduizend patiënten en bijna 120 doden, het hoogste aantal in heel Latijns-Amerika en een cijfer dat dagelijks oploopt. Deze vrijdag lanceerde de federale overheid een social media-campagne met als doel de economische motor van het land aan te zwengelen. #OBrasilNãoPodeParar: ‘Brazilië kan niet stoppen’, zegt de voice-over bij een diashow van hardwerkende Brazilianen.
‘Voor de bijna 40 miljoen zelfstandige arbeiders. Voor de straatverkopers, ingenieurs, architecten, makelaars, advocaten, winkeleigenaren, vuilnismannen en zorgverleners.’ Sterker nog: ‘Voor de Brazilianen die besmet zijn met het coronavirus – Brazilië kan écht niet stoppen.’
‘Griepje’
Op 27 februari – in Brazilië was net een eerste coronabesmetting ontdekt – deelde de burgemeester van Milaan een gelikt filmpje op Twitter met de boodschap ‘Milaan houdt niet op’. Afgelopen week ging de burgemeester door het stof, zijn stad is al drie weken in volledige quarantaine.
In Italië moest de eerste dode nog vallen toen de Milanese burgemeester zijn stad een hart onder de riem dacht te steken. Voor Bolsonaro gelden dergelijke verzachtende omstandigheden niet. Terwijl de feiten hem in het gezicht staren – wereldwijd ruim 27 duizend doden – gaat hij vol in de populistische aanval. Het ‘griepje’ moet niet worden overdreven, bazuinde hij. In Brazilië zal het zo’n vaart niet lopen, Brazilianen worden immers nooit ziek, zei hij woensdag tegen lokale pers in hoofdstad Brasília, en als ze al wel besmet raakten hebben ze inmiddels antilichamen aangemaakt.
Brazilië weert vanaf maandag buitenlandse vliegtuigpassagiers om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Dat heeft het Braziliaanse ministerie van Justitie vrijdag bekendgemaakt. De maatregel duurt dertig dagen en geldt niet voor buitenlanders die in Brazilië wonen. Eerder stelde de regering al een inreisverbod in voor reizigers uit tientallen landen in Europa en Azië.
Ondertussen heeft een Braziliaanse rechtbank vrijdag een decreet van president Jair Bolsonaro teruggedraaid waardoor kerken gevrijwaard bleven van sluiting om het coronavirus. Bolsonaro had donderdag religieuze activiteiten als ‘essentiële diensten’ bestempeld die van de maatregelen zijn uitgezonderd, net als apotheken en supermarkten. Een federale rechter in de staat Rio de Janeiro oordeelde dat gebedshuizen vanwege de verspreiding van het virus een risico voor de volksgezondheid vormen.
Nieuwssite G1 publiceerde recent een collage van een maand van bagatelliserende uitspraken van de president. De curve van covid-19 loopt in gelijke mate op met de driestheid van Bolsonaro’s stellingen. Toch zit er een lijn in zijn opvattingen: het middel mag niet erger zijn dan de kwaal. Hij is niet de enige populist in de regio die er zo over denkt. Trump propageerde onlangs eenzelfde boodschap - Amerikanen moeten weer aan het werk - en ook de Mexicaanse president López Obrador is vooral bekommerd om zijn economie.
President Trump hoopt in het najaar herkozen te worden. Bolsonaro wacht in oktober een eerste serieuze electorale test sinds zijn verkiezing in 2018. Halverwege zijn termijn kiezen de Brazilianen nieuwe lokale overheden. De regionale verkiezingen vormen de opmaat voor de presidentsverkiezingen in 2022 en spelen ongetwijfeld een rol in Bolsonaro’s corona-aanpak (of gebrek daaraan).
Twee regeringen
Maar ‘verkiezingsretoriek’ lijkt een misplaatste term voor Trump en Bolsonaro, die immers vrijwel altijd in de campagnestand staan. De geestverwanten bedienen zich doorgaans van slechts één debatstijl: het gestrekte been. Sinds een week ligt de Braziliaanse president dankzij die houding in de clinch met vrijwel alle deelstaatgouverneurs.
Regionale politici die maatregelen nemen tegen het virus maken zich schuldig aan ‘een misdrijf’, zei hij dinsdag. Sindsdien kent het land twee regeringen: de federale die Brazilianen oproept het gewone leven te hervatten en de deelstaten die het landelijke gezag negeren en hun inwoners proberen te behoeden tegen het virus.
Lokaal zijn winkels en restaurants gesloten, rijdt het openbaar vervoer niet meer en moeten mensen binnen blijven, stuk voor stuk maatregelen waartegen Bolsonaro zich verzet. Ook rechtse geestverwanten laten de president vallen en verwijten hem onverantwoord gedrag. João Doria, de sociaal-democratische gouverneur van deelstaat São Paolo, steunde Bolsonaro in 2018 maar dreigt nu de president voor de rechter te slepen. Minister van Volksgezondheid Henrique Mandetta riep dit weekend de Brazilianen met klem op om binnen te blijven, zodat de zorg niet overbelast raakt.
Drugscriminelen
Ook op straat woedt de strijd om de waarheid. Al twee weken voeren honderdduizenden inwoners van onder meer Brasília, São Paolo en Rio de Janeiro elke avond lawaaiprotesten tegen Bolsonaro. De stedelijke middenklasse vreest voor Europese toestanden in hun dichtbevolkte wijken. Aanhangers van de president nemen ondertussen gretig de leus ‘Brazilië kan niet stoppen’ over en roepen op tot impeachment van gouverneur Doria.
The Guardian berichtte over een van de meest opmerkelijke acties van burgerlijke ongehoorzaamheid. In de sloppenwijk aan de randen van Rio de Janeiro hebben de kartels anti-coronamaatregelen ingevoerd. Bij gebrek aan een handhavende overheid dwingen de drugscriminelen de arme Brazilianen tot een avondklok en tot het houden van afstand op straat.
LEES OOK:
Economische crisis raakt Venezuela harder dan het coronavirus zelf
Het aantal besmettingen in Venezuela is de vijftig niet gepasseerd, toch zit het land sinds dinsdag in lockdown en zakt het verder af in armoede. Meer nog dan het virus zelf raakt de economische crisis het land.