Waarom migranten veel vaker psychoses hebben

Haar onderzoek begon met simpele verwondering. Het fascineerde Hannah Jongsma (31) dat Marokkaanse mannen een vier keer zo hoog risico op een psychose lopen, vergeleken met de rest van de Nederlanders. Toen ze naar Groot-Brittannië verhuisde, zag ze een parallel: daar waren het de mensen met een Caribische achtergrond die vijf keer zo veel risico hadden op een psychose.

“Het zijn beide groepen die in de samenleving met de nek worden aangekeken,” zegt ze. Dat psychotische stoornissen, waarbij een patiënt lijdt aan hallucinaties of wanen, veel vaker voorkomen onder etnische minderheden in westerse landen, bleek ook al uit eerdere onderzoeken. Maar tot nog toe werd er vooral veel gespeculeerd over de oorzaken hiervan, zegt Jongsma.

Samen met een collega aan het University College London deed de epidemioloog als een van de eersten empirisch onderzoek naar de verklaring, door de gegevens van ruim 1100 psychotische patiënten uit zes landen te analyseren. Zo’n vijf jaar is ze al met het onderwerp bezig, deze maand publiceerde ze haar resultaten in het tijdschrift Psychological Medicine.

Wat heeft u ontdekt?

“Er kwamen uit ons onderzoek twee factoren naar voren die zorgen voor een dubbel zo grote kans op een psychose: ten eerste taalachterstand – dat speelt vooral bij eerste generaties migranten - en ten tweede sociale achterstand. Dat laatste zagen we vooral terug bij tweede en derde generaties migranten met psychoses, die kwamen vaker dan andere patiënten uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische status. Dit lijkt er op te wijzen dat de relatie die er in de samenleving sowieso al is tussen sociale achterstand, een lagere levensverwachting en slechtere gezondheid ook voor psychotische stoornissen geldt, en dat dit etnische minderheden nog eens harder raakt.”

Hoe kunnen die twee dingen tot zoiets heftigs als een psychose leiden?

“Als je het idee hebt dat je geen controle hebt over je leven – door een sociale of culturele achterstand - dan kan dat je in de loop van de tijd opbreken. Uit onderzoek blijkt dat die ervaring van buitenstaander zijn je dopaminesysteem, dat ervoor zorgt dat je prikkels uit de omgeving waarneemt, kan ontregelen. We weten dat die ontregeling een belangrijke factor is de ontwikkeling van psychoses: als je prikkels overinterpreteert kunnen hallucinaties ontstaan.

“Er wordt ook gespeculeerd dat hoe meer je omgeving je het gevoel geeft anders te zijn, hoe sneller je je je bedreigt voelt. Dat is goed voor de overleving en evolutionair gezien nuttig, maar bij de meeste mensen is het niet zo sterk meer, want ze passen goed in hun omgeving dus er is niet snel de perceptie van gevaar. Minderheden horen er minder bij, dus die bedreigingsreflex is dan sterker, wat kan omslaan in paranoïde gedachten.”

Met jullie onderzoek in het achterhoofd, wat kunnen overheden doen om het aantal psychoses bij etnische minderheden terug te dringen?

“Ten eerste kunnen ze de algemene positie van etnische minderheden proberen te verbeteren, door ongelijkheid tegen te gaan. We kunnen er met elkaar voor zorgen dat mensen met een migratieachtergrond echt het gevoel hebben dat ze erbij horen. Je ziet nog steeds Nederlands zijn impliciet iets is voor witte mensen, zij hoeven niet uit te leggen dat ze Nederlander zijn.

“Daarnaast: als mensen zich in zo’n sociale en culturele achterstandspositie bevinden, kun je gerichte interventies doen. Groningse onderzoekers ontdekten bijvoorbeeld dat ondersteuning bij een positieve identiteitsontwikkeling, je kan beschermen tegen psychische problemen. Daarnaast denk ik ook dat dat ondersteuning bij een taal leren, heel belangrijk is. Ik denk dat overheden migranten in dat opzicht nog te vaak in de steek laten.”

Lees ook: 

In de bossen van Balkbrug is een plek voor vreemdelingen die de weg kwijt zijn

In de bossen bij Balkbrug vinden asielzoekers en vreemdelingen die de weg kwijt zijn een plek om bij te komen. Een kijkje in een wereld die voor buitenstaanders normaal gesloten blijft.