‘Vrekkig’ en ‘provocerend’ Nederland maakt zich impopulair in EU

Eerder deze week kreeg minister Wopke Hoekstra van Financiën de volle laag. In antwoord op een financiële noodkreet van het door corona zwaar getroffen Italië, suggereerde hij een onderzoek naar financiële buffers. Oftewel: had je maar beter op je centjes moeten passen. ‘Dit laat wonden achter’, zegt een diplomaat.

De Portugese premier António Costa spuwde donderdag nogmaals zijn gal over de ‘walgelijke’ en ‘kleinzielige’ opmerkingen van de Nederlandse minister. En niemand in Brussel is vergeten hoe vorige maand de ‘vrekkige’ opstelling van Rutte op zware verwijten van bondskanselier Angela Merkel (‘kinderlijk gedrag’) en EU-president Charles Michel (‘wat een arrogantie’) stuitte.

Het belerende vingertje van Nederland is volgens sommige EU-ambtenaren deze weken uitgegroeid tot een dikke middelvinger naar het zuiden. Er is bitter weinig begrip voor Hoekstra die op het moment dat er in Italië en Spanje honderden coronadoden per dag vallen en de Europese economie in een megarecessie duikt, de Europese Commissie om een onderzoek vraagt waarom Nederland afgelopen jaren wel financiële buffers heeft opgebouwd en Italië niet. ‘Een bewuste provocatie’, zegt een ervaren diplomaat uit een land dat normaliter dicht bij Nederland staat. Een EU-ambtenaar spreekt over een ‘diplomatiek geblunder’.

Diplomatieker

Diplomaten benadrukken dat het coronavirus niet het resultaat is van laks Italiaans begrotingsbeleid. ‘Het is een vreselijke externe schok die iedereen raakt. Om dan Rome de les te lezen dat het zijn begrotingshuiswerk beter had moeten doen, sorry hoor, maar dit is niet het moment’, zegt een van hen. Een diplomaat meent dat Hoekstra zich in de hoek gedrukt voelde door de groeiende steun voor onorthodoxe maatregelen. ‘Hij dacht kennelijk: de aanval is de beste verdediging.’

Diplomaten wijzen naar Duitsland waar bondskanselier Merkel en minister Olaf Scholz van Financiën vaak de opvattingen van Nederland delen maar die diplomatieker verwoorden. ‘Geen dogmatisme maar pragmatisme’, analyseert een EU-ambtenaar. ‘Scholz heeft lessen getrokken uit het optreden van zijn voorganger Schäuble.’ Die stookte het Griekse vuurtje tijdens de eurocrisis graag op. ‘Maar dat jennen werkt averechts.’

Hoekstra past in de traditie van Nederlandse ministers van Financiën. Gerrit Zalm en Jan Kees de Jager stonden in Brussel ook niet bekend om hun subtiliteit en Jeroen Dijsselbloem haalde zich de woede van velen op de hals toen hij in een interview suggereerde dat Italianen, Grieken en Spanjaarden liever dansen en drinken dan werken.

Verbale chantage

Rutte en Hoekstra voelen zich uitgedaagd door wat zij zien als verbale chantage van de Italiaanse premier Giuseppe Conte en de Franse president Emmanuel Macron. Die waarschuwen voor het einde van de EU als nu de geldkraan niet opengaat. Teleurgestelde burgers brengen dan de populisten aan de macht in Rome en Parijs, het einde van het ‘Europese project’. ‘Beseffen ze in Rome en Parijs dat dat argument ook andersom geldt? Als Rutte teveel buigt rolt hij electoraal de rode loper uit voor Baudet en Wilders. Dat is ook het einde van de Unie’, zegt een diplomaat die Nederland goed kent.

Nederland wijst op de grote stappen die afgelopen tijd zijn gezet: de Europese Centrale Bank die 750 miljard euro uittrekt om obligaties op te kopen; imposante nationale noodplannen; geld uit het EU-budget (37 miljard) wordt ingezet; de Europese begrotings- en staatssteunregels zijn terzijde geschoven. ‘Voor welk probleem is het Europees noodfonds de oplossing?’ vroeg Hoekstra zich af. Den Haag wacht eerst op de effecten van wat al is besloten, pas daarna zijn nieuwe maatregelen bespreekbaar.

De vraag of Nederland een prijs gaat betalen voor zijn moralistische opstelling, krijgt geen eenduidig antwoord in Brussel. ‘Als Den Haag straks in een vragende positie zit, zullen de zuidelijke landen deze periode niet vergeten’, zegt een insider. Commissie-ambtenaren laten weten dat het verzoek van Hoekstra voorlopig niet wordt gehonoreerd.