Met dodelijk optimisme probeert Trump het coronavirus in de VS te temperen
Voor het eerst in ruim drie jaar in het Witte Huis moet president Donald Trump zijn land door een binnenlandse situatie van angst en onzekerheid loodsen. Dat dwingt hem in een andere rol dan hij tot nu toe speelde. Hoe gaat hem dat af? Een kans om het volk een hart onder de riem te steken, liet hij kwaad liggen.
Woensdag 11 maart
938 bekende besmettingen in de VS, 29 doden. Aandelenindex S&P500 (representatieve index voor VS): 2741
Er is geen ontkomen meer aan. Om negen uur ’s avonds neemt Donald Trump plaats achter zijn bureau in het Oval Office en spreekt het land toe: “Mijn mede-Amerikanen: vanavond wil ik met jullie praten over het nooit vertoonde antwoord van onze natie op de uitbraak van het coronavirus die begon in China en zich nu verspreidt over de hele wereld”.
Op 22 januari had hij zorgen over een coronageval in Seattle nog weggewimpeld. “Het gaat om één persoon die uit China kwam.” Op 10 februari: “We hebben twaalf gevallen, of elf, en veel daarvan zijn alweer beter”.
Op 9 maart twitterde hij: “Vorig jaar stierven 37.000 Amerikanen aan de griep. Niets gaat dicht, het leven en de economie gaan door. Op dit moment zijn er 546 bevestigde gevallen van coronavirus, met 22 doden. Ga dus maar na!”
De gebeurtenissen in Europa, en vooral Italië, blijven in de VS echter niet onopgemerkt. Op 10 maart varieert columnist Dana Milbank van The Washington Post op Trumps favoriete verkiezingsslogan over Hillary Clinton: “Mijnheer de president, sluit ons op”.
Dat doet Trump niet. In zijn toespraak kondigt hij wel aan dat de deur op slot gaat voor reizigers en vracht uit Europa. De Amerikanen krijgen beloften en adviezen. Tests en behandelingen voor corona worden gratis. Amerikanen moeten afstand van elkaar gaan houden, hun handen wassen, oppassen met niezen en hoesten, en zeker thuisblijven als ze zich ziek voelen. Trump vraagt het Congres om geld voor werknemers die niet naar hun werk kunnen wegens ziekte of zorg. En het komt allemaal goed. “Geen land is beter voorbereid of veerkrachtiger dan de Verenigde Staten.”
Vrijdag 13 maart
1215 bekende besmettingen, 55 doden. S&P 500: 2480
Die toespraak van woensdag was een ramp. Zelfs Trump gaf binnenskamers toe dat het niet goed was gegaan, wisten goed ingevoerde media te melden. Hij was van zijn tekst afgeweken, had ten onrechte gezegd dat vracht uit Europa ook in de ban was gedaan. Amerikanen in Europa boekten voor duizenden dollars een ticket naar huis, terwijl het reisverbod niet voor hen bleek te gelden.
Over het behandelen van coronapatiënten had hij te veel beloofd. En het doel van zijn toespraak, vertrouwen wekken, was niet bereikt. Donderdag waren de beurskoersen ingestort. En dus geeft Trump een persconferentie. Een verklaring afgeven en daarna sparren met journalisten ligt hem een stuk beter dan de plechtstatigheid van het Oval Office.
Hij kondigt een nationale noodtoestand af, iets waar hij zelf van onder de indruk is: “Twee grote woorden”. Hij vraagt alle ziekenhuizen in de VS om hun noodplannen in werking te stellen, en bevrijdt ze van een aantal beperkende regels. Het reisverbod uit Europa – nu correct verwoord – gaat volgens hem ‘ontelbare levens redden’. Trump bedankt een aantal bedrijven die de overheid gaan helpen, waaronder Google, dat een website aan het maken is waarop je kunt vaststellen of je getest moet worden en waar dat kan.
De toespraak helpt. Nog terwijl hij aan het woord is, schieten de beurskoersen omhoog. Al voelde Google zich wel wat overvallen. Zo’n website was eigenlijk niet in de maak, maar gaat er alsnog wel komen.
Dinsdag 17 maart
4226 bekende besmettingen, 75 doden. S&P500: 2529
De tijd is voorbij dat vicepresident Mike Pence de dagelijkse persconferenties mag doen over het coronavirus. Hij leidt de stuurgroep die de aanpak van de crisis coördineert, maar naar verluidt vond Trump dat zijn tweede man wel erg veel aandacht en zelfs lof kreeg in de media. Als je afzag van de tientallen keren dat de vicepresident zijn baas bedankte of lof toezwaaide, was de informatievoorziening van Pence doelmatig, kalm en helder. Dat zeggen diezelfde media vandaag niet over Trump, de bevriende zender ‘Fox News’ en een handvol rechtse websites uitgezonderd.
De president oogst hoon voor zijn stelling dat hij al vanaf het begin, toen iedereen het coronagevaar nog mild inschatte, dacht dat het een pandemie zou worden. “Ik heb het altijd als iets ernstigs gezien.” Het social distancing in de VS wordt zwaarder aangezet, meldt hij. Iedereen die thuis kan werken wordt gevraagd dat te doen. Reizen is ongewenst, bijeenkomsten van meer dan tien mensen ook. De president benadrukt dat het voor vijftien dagen is: “We zullen zien wat er daarna gebeurt. Als we dit goed doen, dan kan ons land tamelijk snel weer draaien.”
Donderdag 19 maart
7038 bekende besmettingen, 97 doden. S&P500: 2319
Sinds een paar dagen heeft Trump het steeds minder over het ‘coronavirus’, maar over het ‘Chinese virus’. En hij zegt er graag bij dat China in het begin de ernst van de epidemie daar verborgen hield. Dat levert hem veel kritiek op. Hij zou er de verantwoordelijkheid voor de trage reactie van zijn eigen regering mee willen uitwissen. En Amerikanen van Aziatische afkomst – ook Japanners, Vietnamezen en Filippino’s – worden soms uitgescholden of gemolesteerd, omdat ze ziektebrengers zouden zijn.
Volgens Trump is het alleen maar ‘feitelijk’. Het gaat lang duren voordat er een vaccin kan zijn, geeft nu ook de president toe – begin maart riep hij farmaceutische bedrijven nog op om het sneller te doen. Maar medicijnen tegen de schade die het virus aanricht, dat is een ander verhaal. “Er is een medicijn dat chloroquine heet. Een algemeen gebruikt middel tegen malaria. Er zijn heel bemoedigende vroege resultaten mee bereikt, en we gaan dat middel bijna onmiddellijk beschikbaar stellen.”
Uiteraard willen de journalisten daar meer over weten, en daarvoor staat Stephen Hahn klaar, hoofd van de medicijnautoriteit FDA. “Dat is een medicijn waarvan de president ons heeft gevraagd om er nader naar te kijken, om te zien of het patiënten helpt.”
De president tegenspreken zonder te zeggen dat hij voor de muziek uitloopt, het is een kunst die elke medewerker van Trump moet beheersen. Hahn slaagt voor dat examen, want Trump kondigt onbekommerd het volgende onderwerp aan: “Mike, vertel ze over de mondkapjes!” Maar een echtpaar in Arizona ontging de tegenspraak ook: de twee bedachten dat ze chloroquine-fosfaat in huis hadden, tegen de parasieten bij hun koikarpers. Ze namen het meteen in, met wat frisdrank. De man overleed.
Gouverneur van New York wordt de anti-Trump
Terwijl Trump elke middag zo’n anderhalf uur op tv is, is de ochtend voor Andrew Cuomo, de gouverneur van New York. Ook zijn dagelijkse overzicht van de – steeds nijpender wordende – situatie in zijn staat wordt landelijk uitgezonden. Zoveel aandacht voor een gouverneur is ongewoon. Maar Cuomo is het natuurlijke tegenwicht tegen Donald Trump. Hij spreekt in lange, samenhangende zinnen. Hij vertelt met gevoel over zijn zorgen over een van zijn dochters, toen die uit voorzorg in quarantaine zat.
Zijn besluit over het isoleren van kwetsbare en oudere New Yorkers noemde hij ‘Matilda’s wet’, naar zijn moeder. En hij zet tegenover de jubelverhalen uit Washington de akelige realiteit van New York. Nooit was hij bijtender dan dinsdag, toen hij schamperde over het veel te kleine aantal beademingsapparaten dat hij krijgt. “De president zegt dat het een oorlog is... handel daar dan naar.” En als er niet binnen een paar weken voldoende zijn: “Kies dan zelf maar de 26.000 mensen uit die dood mogen.”
Vrijdag 20 maart
1042 bekende besmettingen, 150 doden. S&P500: 2305
De president heeft een ‘goed telefoongesprek’ gehad met Chuck Schumer, de fractieleider van de Democraten in de Senaat. Daar is een enorm steunpakket in de maak voor werknemers, kleine ondernemers en grote bedrijven, van twee biljoen dollar. Door de krachtsverhoudingen in de twee kamers van het Congres moeten beide partijen het eens worden.
Ondertussen is het ‘Chinese virus’ nog steeds niet bedwongen, en richt Trump opnieuw zijn pijlen op het buitenland. De grenzen met Canada en Mexico gaan dicht.
“Amerika zal overwinnen. Amerika zal hoger oprijzen dan ooit tevoren.” Trumps uitspraken over chloroquine doen nog steeds veel stof opwaaien. Media-columnist Margaret Sullivan van The Washington Post en politiek journalist Rachel Maddow van nieuwszender MSNBC riepen op zijn persconferenties hoogstens nog met vertraging uit te zenden, zodat er meteen op onwaarheden gewezen kan worden.
Journalist Peter Alexander van NBC komt erop terug: “Is het mogelijk dat uw neiging om dingen positief voor te stellen Amerikanen valse hoop geeft?” Trump: “Het kan werken, het kan niet werken. Maar ik heb er een goed gevoel bij, dat is alles. En ik ben een slimme vent.” Alexander: “Miljoenen zijn nu bang. Wat zegt u tegen Amerikanen die nu kijken en die bang zijn?”
Collega’s zouden het later een inkoppertje noemen dat Alexander de president aanbood. Een kans om het volk een hart onder de riem te steken.
Trump nam het niet aan: “Ik zeg dat je een verschrikkelijke verslaggever bent. Dat zeg ik. Het is een enorme rotvraag, en een heel slecht signaal naar het Amerikaanse volk. De Amerikanen verwachten antwoorden en hoop, en jij levert sensatie. Je moest je schamen.”
Dinsdag 24 maart
33.404 bekende besmettingen, 400 doden. S&P500: 2237
Het zoemde al rond: Trump vreest het ergste voor de economie, nu bijna alle activiteit stilligt. Commentatoren op Fox News en invloedrijke ondernemers noemen het middel erger dan de kwaal. De president zou de teugels van het social distancing willen laten vieren. Eerder op de dag zei Trump op Fox News dat hij met Pasen de kerken weer vol wil zien.
Op de dagelijkse persconferentie gaat hij net niet zo ver. Hij prijst de Amerikanen voor hun opoffering, en vraagt ze nog even vol te houden. “Uiteindelijk is het doel om de richtlijnen te versoepelen en grote delen van ons land te heropenen, tegen het einde van onze historische strijd met de onzichtbare vijand.”
Het is een vuurproef voor de deskundigen die bij hem op het podium staan, want alles wat ze weten over het virus zegt hun dat zo’n beleidswijziging vele levens kan kosten. Het aantal coronabesmettingen loopt uit de hand in New York en omliggende staten, Los Angeles en Florida lijken hoogstens een kleine week achter te lopen. De helft van de Amerikanen heeft opdracht van hun gouverneur of burgemeester om zo veel mogelijk thuis te blijven. Er is geen enkele aanwijzing dat andere staten dat lot kunnen ontlopen zonder strenge maatregelen. Integendeel, als Trump is uitgesproken vraagt corona-stuurgroeplid en arts Debora Birx iedereen die de laatste dagen uit het stedelijk gebied van New York vertrokken is naar een rustiger gebied, zichzelf veertien dagen in quarantaine te houden.
Haar collega immunoloog Anthony Fauci benadrukt waarom dat moet: “De gebieden in het land die nog geen hotspots zijn, die niet door zo’n vreselijke beproeving gaan, die hebben nog een goede kans om de ziekte in bedwang te houden. Je test, je vindt iemand die besmet is, je isoleert ze en je gaat hun contacten na. Die kans hebben we, nu we de testkits beschikbaar hebben om dat te doen.”
Uiteraard krijgt Trump daarna de vraag of Pasen, 12 april, realistisch is. De president: “We doen het alleen als het er goed uitziet, en dan misschien delen van het land. Grote delen van het land.” En waarom juist Pasen? Trump: “Ik vond het een mooi tijdstip, een mooie periode zo. Het is een geweldige dag.”
Lees ook:
China neemt de leiding in de virus-diplomatie
In de strijd tegen het nieuwe coronavirus treedt China naar voren als wereldleider. De Verenigde Staten trekken zich ondertussen terug in hun eigen gelijk.