Orban grijpt de coronacrisis aan om het Hongaarse parlement buitenspel te zetten
De Hongaarse premier Viktor Orban lijkt de coronacrisis aan te grijpen om zijn macht verder uit te breiden. Een wetsvoorstel zet het parlement voor onbepaalde tijd buitenspel.
Het lijkt een kwestie van tijd voordat de Hongaarse premier Viktor Orban de macht in zijn land geheel naar zich toe trekt, tot afgrijzen van zijn critici. Een vrijdag ingediend wetsvoorstel bepaalt dat Orbans regering het mandaat krijgt om Hongarije zonder tussenkomst van het parlement te regeren zolang de coronacrisis voortduurt. Maandag kwam het voorstel nog niet door het parlement, maar in een volgende stemronde zal dat hoogstwaarschijnlijk wel lukken.
Dat de Hongaarse regering extra bevoegdheden wil om snel te kunnen reageren in de huidige crisis, is op zich niet opmerkelijk. Het aannemen van wetten via het parlement is tijdrovend, en een situatie als de coronacrisis vraagt om de mogelijkheid om snel te handelen. Ook in veel andere Europese landen is daarom al de noodtoestand afgekondigd; in Hongarije geldt de noodtoestand sinds 11 maart.
Maar het Hongaarse wetsvoorstel gaat verder dan andere landen. Ten eerste vergroot het de macht van de regering op een manier die volgens veel juridische experts niet in proportie is. Als de nieuwe wet wordt aangenomen, dan kan de regering straks álle bestaande wetten in Hongarije naar eigen inzicht tijdelijk afschaffen of negeren – niet slechts die regelgeving die van toepassing is op de coronasituatie.
Verkiezingen en referenda kunnen niet meer
In de tweede plaats wordt in het voorstel geen einddatum afgesproken. Volgens bestaande wetgeving dient het parlement elke vijftien dagen samen te komen om te bepalen of de noodtoestand moet worden verlengd; komende donderdag loopt de noodtoestand in het land af. Als de nieuwe wet wordt aangenomen, dan is die instemming van het parlement niet meer nodig: dan kan de regering-Orban zelf bepalen hoe lang deze noodtoestand nog van kracht moet blijven. Verkiezingen en referenda zijn zolang die voortduurt niet mogelijk.
Zo zou dus een situatie ontstaan waarin Viktor Orban onbetwist en zelfstandig regeert – voor zo lang als de premier dat zélf nodig acht. Volgens regeringswoordvoerder Zoltán Kovács is dat om de situatie voor te zijn waarin het parlement vanwege het virus niet meer bijeen kan komen – bijvoorbeeld omdat iedereen ziek in bed ligt. Maar dat is volgens tegenstanders verre van een geldige reden om de democratie te ontmantelen.
Orban heeft wat dat betreft de schijn tegen. Hij staat internationaal bekend om de manier waarop hij al een decennium lang democratische waarden aan zijn laars lapt; onder andere vanwege zijn ondermijning van de rechtsstaat startte de Europese Unie in 2018 een strafprocedure.
Via een andere procedure meer succes
De wet stelt ook twee nieuwe dingen strafbaar. Op het verspreiden van nieuws dat volgens de regering het overheidsbeleid ondermijnt of dat voor onrust zorgt, zou vijf jaar celstraf komen te staan. Wie zich op wat voor manier dan ook niet aan het door de overheid opgelegde crisisbeleid houdt, zou op eenzelfde celstraf kunnen rekenen.
Het Hongaarse parlement kwam maandagmiddag samen om de nieuwe wet te bespreken en om te stemmen: de oppositie stemde – zoals al verwacht – tegen het voorstel. Peter Jakab, leider van tweede partij Jobbik, zei dat hij geen reden ziet om Orban een levenslang mandaat te geven. “Zoiets heet een koninkrijk”, zei hij tegen de onafhankelijke Hongaarse nieuwswebsite Index.
De regering had maandag een meerderheid van tachtig procent nodig, maar kwam daarvoor stemmen tekort. Via een andere procedure kan de wet volgende week al aangenomen worden met een meerderheid van twee derde. En die heeft regeringspartij Fidesz.
Lees ook: Hongarije is Europa’s besloten achtertuin
Runa Hellinga nam eind vorig jaar afscheid als Trouw-correspondent in Hongarije. Het land dat ze achterlaat, is in zichzelf gekeerd en stevig door een hek afgesloten.