Nederlanders vast in het buitenland: ‘Ze hadden ons moeten adviseren niet te vertrekken’

Betonblokken op de grensovergangen tussen Nederland en België. Nauwelijks vliegtuigen boven het anders zo drukke Schiphol. Het ene na het andere land kondigt restricties aan. Peru zit sinds 16 maart al op slot. Terugreizen uit Marokko kon – officeel – tot zondagmiddag 12.00 uur.

Duizenden Nederlanders zien hun hoop vervliegen om nog naar Nederland terug te keren. Sommige proberen uit alle macht een laatste vlucht te halen, maar worden in verplichte quarantaine gestopt, terwijl hun vlucht is geannuleerd (Sri Lanka). Anderen stranden tijdens een overstap, omdat transits zijn opgeschort (Paraguay). Uit noodzaak bereiden mensen zich voor om weken – of zelfs maanden – op hun bestemming te moeten blijven.

Er zitten momenteel tussen de 100.000 en de 200.000 Nederlanders in het buitenland – de schattingen lopen uiteen. Dat is los van de omstreeks miljoen Nederlanders die in een ander land wonen of werken en grotendeels op hun plek van bestemming blijven. NRC sprak met mensen in Sri Lanka, Australië en Guatemala die vastzitten. En keek mee in app- en Facebookgroepen van Nederlandse reizigers wereldwijd die proberen nog naar huis te komen of al zijn gestrand.

Grimmige sfeer

Gerard Rietdijk (51) is een van hen. Samen met zijn vriendin zit hij vast in Sri Lanka. Ze vertrokken op 12 maart uit Nederland, de dag dat premier Rutte Nederlanders opriep zoveel mogelijk binnen te blijven. Vooraf had hij nog bij Buitenlandse Zaken gecheckt of vertrekken wel veilig was. „Maar er was nog geen negatief reisadvies, dus als we zouden annuleren kregen we onze tickets niet vergoed”, vertelt hij telefonisch via WhatsApp. „We zouden naar de Malediven gaan, daar heb ik een jaar voor gespaard. Ze hadden ons toen moeten adviseren nooit te vertrekken.”

Rietdijk vertelt over de grimmige sfeer op straat in de Sri Lankaanse hoofdstad Colombo, vanaf het moment dat ze aankwamen: „We zijn uitgescholden, werden geweigerd in taxi’s. Mensen riepen woedend ‘corona corona’ naar ons, wel tachtig keer per dag. Westerlingen worden gezien als potentiële ziektebommen, dat maakt de lokale bevolking bang. Ik snap het, maar vervelend is het wel.”

Sinds hun aankomst, probeert het stel al te vertrekken. Maar contact met het ministerie van Buitenlandse Zaken krijgt Rietdijk niet. Via automatische antwoorden verwijst zijn verzekeringsmaatschappij naar het reisbureau, dat doorverwijst naar het consulaat. Het consulaat verwijst weer terug naar de luchtvaartmaatschappij. Niemand heeft antwoorden, niemand weet hoe de situatie zich zal ontwikkelen.

„Ik snap dat mensen niet alles kunnen”, zegt Rietdijk, die onderdak vond in een bed and breakfast, waar hij nu verplicht in quarantaine zit. „Maar ik tast nu volledig in het duister, de menselijkheid is weg.” Hij is boos. „Dit had ik van Nederland niet verwacht.”

Hanan Haddouch vertelt telefonisch over haar ouders die vrijdag vanuit Marokko naar Nederland zouden reizen, vanuit Nador, een stad in het Rifgebied. „Maar de politie stuurde ze weg.” Nu moeten haar ouders van 60 en 75 daar blijven. Haar vader is hartpatiënt, zijn medicijnen zijn bijna op. „Er waren afspraken gemaakt, maar Marokko heeft de vliegvergunning zonder tekst of uitleg ingetrokken. Het is schandalig, mijn ouders zijn slachtoffer van de slechte samenwerking tussen Marokko en Nederland”, zegt Haddouch. „Er zitten honderden Nederlanders vast in het Rifgebied.”

Lees ook Een kwartiertje per dag onder politiebegeleiding je backpackershostel uit

Duizenden euro’s boete

Andere reizigers zoeken juist heel bewust naar een plek waar zij de komende tijd kunnen verblijven. Een Nederlandse vrouw die met haar gezin door Nieuw-Zeeland reisde, besloot om in Australië in quarantaine te gaan. „In Nieuw-Zeeland werd het winter, niet fijn met twee pubers in een camper. Het was nooit het plan om naar Australië te gaan, maar hier kunnen we een tijdje blijven.”

Het gezin huurde een huis en zit nu binnen, de eigenaar doet boodschappen. Inkomende reizigers moeten in Australië veertien dagen in quarantaine. Wie toch de straat op gaat, riskeert een boete van duizenden euro’s. Voor Australiërs zelf gelden nog nauwelijks restricties. „Hier liggen de stranden nog vol, alsof het hoogzomer is op Zandvoort”, zegt de vrouw, die niet met haar naam in de krant wil. Het gezin schreef zich uit, zodat de kinderen dit jaar geen leerplicht hebben in Nederland – daar wil ze geen last mee.

Zorgen maakt de vrouw zich niet. „Ik ben weliswaar mantelzorger van mijn moeder, maar die had ik in Nederland toch niet mogen zien”, zegt ze.

Ook zij is kritisch op Buitenlandse Zaken, dat mensen adviseert om naar Nederland terug te keren. „Ik vind dat onverantwoord”, zegt ze. „Hier strandde deze week een gezin met vier kleine kinderen op de luchthaven, waar ze nu verplicht in quarantaine moeten. Je moet de zaken voor jezelf regelen. Van de overheid verwacht ik niets.”

Zelf proberen

Buitenlandse Zaken zegt „overuren” te draaien om alle Nederlanders zo goed mogelijk van informatie te voorzien. Ambassadepersoneel is actief op sociale media en mengt zich in appgroepen van Nederlanders die informatie uitwisselen over terugreizen naar Nederland. „De luchtvaart is aan zet om mensen daadwerkelijk terug te halen”, zegt een woordvoerder van het ministerie. „Wij ondersteunen hen waar we kunnen.”

Komende week zullen nog meer landen hun grenzen en luchtruimen sluiten. Of het ministerie vanaf dan een grotere rol zal gaan spelen, is onduidelijk. „We lopen niet op de zaken vooruit”, aldus de woordvoerder. Vooralsnog wordt reizigers aangeraden het zoveel mogelijk zelf te proberen.

Niet alleen Nederlanders kampen met problemen, mensen van alle nationaliteiten stranden. Een vlucht die Indiërs van Schiphol zou terugbrengen naar India, moest zaterdag boven Rusland halsoverkop terugkeren, vanwege een communicatiefout tussen twee Indiase ministeries. De groep van 125 mensen verbleef in de transitzone. Zondagochtend vlogen ze alsnog naar huis.