Afrekencultuur op sociale media verhindert echt debat

Voormalig VVD-wethouder Frits Huffnagel is afgetreden als voorzitter van Pride Amsterdam, de organisator van de jaarlijkse Gay Pride. Ook de rest van het bestuur is vorige week opgestapt. Na uitspraken van Huffnagel in het radioprogramma Spraakmakers stak een brede storm van verontwaardiging op. Ten onrechte. Hij is slachtoffer van trial by social media.

Wat gebeurde er precies? In het programma gaf Huffnagel zijn mening over de vluchtelingencrisis aan de grens met Turkije en Griekenland. Hij zei onder meer: „Wij zien een kind en denken oh, wat zielig. Maar we zien niet de vader die er achter staat en misschien oorlogsmisdaden heeft gepleegd of de moeder die dat misschien heeft gefaciliteerd.”

Dat waren harde uitspraken over een kwetsbare groep. En uitspraken die kwalijk zijn wanneer Huffnagel daar als voorzitter van Pride Amsterdam had gesproken over lhbti+-vluchtelingen. Terecht dat in zo’n geval vanuit onder meer lhbti+-hoek zijn hoofd zou worden geëist, zou je denken.

Probleem is alleen dat hij daar niet zat in de hoedanigheid van voorzitter van Pride Amsterdam. Hij zat er als ‘spraakmaker’. Hij sprak ook niet over lhbti+-vluchtelingen, maar over de gehele groep migranten die nu aan de Grieks-Turkse grens bivakkeert. Huffnagel heeft inmiddels aangegeven wél voorstander te zijn van de opvang van lhbti+-vluchtelingen.

Maar er is nog een derde probleem met de wijze waarop hij nu zijn functie is kwijtgeraakt. En dat probleem raakt aan ons bredere publieke debat. De afrekencultuur op sociale media die ontstaan is, maakt aan de lopende band slachtoffers. Huffnagel is daar een van. Zijn uitspraken kunnen hardvochtig tegenover vluchtelingen genoemd worden, maar ze zijn niet in strijd met de wet of met kerndoelstellingen van Pride Amsterdam.

Moreel onwelgevallig

Waarom moest Huffnagel dan toch opstappen? Kon hij geen goede voorzitter van Pride Amsterdam meer zijn? Of moest hij boeten omdat hij in de ogen van sommigen moreel onwelgevallige uitspraken heeft gedaan? Het laatste lijkt hier eerder op te gaan dan het eerste. Wat Huffnagel zei was politiek incorrect in de ogen van sommigen, en daarom moest hij weg.

Lees ook Als extremistische toetsenbordridders echte wapens in handen krijgen

In het boek Over politieke correctheid schets ik samen met Gerben Bakker twee vormen van politieke correctheid. De eerste vorm is dogmatisch, waarbij een activistisch moralisme personen met een ‘incorrecte’ mening in de marge drukt of zelfcensuur oplegt. De tweede vorm is conformistische politieke correctheid, waarbij men meedeint met de dominante, ‘correcte’ mening. Het is immers makkelijker om tegen zaken te zijn die al gevoelig liggen en daarbij misschien zelf ook nog een duit in het zakje te doen.

Beide vormen van politieke correctheid zijn in deze casus aanwezig: er was gebrek aan publieke bijval voor het tegengeluid, en de verontwaardiging kreeg razendsnel momentum. We zien hier publieke verontwaardiging, maar ook zwijgen aan de kant van degenen die zich niet stoorden aan Huffnagels uitspraken.

Broederliefde

Dit fenomeen speelt samenlevingsbreed, van links tot rechts. Dat gaat van het eisen van ontslag voor een docent van de Universiteit Utrecht die gewraakte uitspraken deed over politicus Thierry Baudet tot het niet langer laten optreden van de rapgroep Broederliefde op het Zoetermeerse Bevrijdingsfestival vanwege kwalijke uitspraken van een aantal jaren geleden. De verontwaardiging en ophef op sociale media moeten tot een ‘veroordeling’ leiden. Een dergelijk trial by social media lijkt een instrument geworden voor mensen om in hun ogen foute uitlatingen of fout gedrag aan te pakken, en de verantwoordelijken hiervoor te bestraffen. Maar het is maar de vraag of dat werkt.

Had niet zijn hoofd geëist, maar was met Huffnagel het debat aangegaan om de samenleving te overtuigen van zijn ongelijk. Of had, zoals bijvoorbeeld diverse gemeenteraden deden, middels een oproep tot de opvang van vluchtelingenkinderen in de stad, zelf het goede voorbeeld gegeven in plaats van alleen maar te wijzen naar het fout zijn van de ander. Door na zo’n hoogoplopende kwestie over te gaan tot de orde van de dag zal er in de samenleving nooit iets wezenlijk veranderen.