De EU-miljarden en de bal voor open doel

In dezelfde week dat in Brussel de onderhandelingen mislukten over extra budget voor de Europese Unie, kregen we via Nieuwsuur de échte mislukking te zien. Verslaggever Saskia Dekkers liep rond tussen de wanhoop en de anarchie in het migrantenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos. De meest schaamtevolle en cynische vierkante kilometers van de Europese Unie.

Binnen het kamp verblijven 3000 mensen en daarmee is het vol. In de omgeving bivakkeren nog eens 17.000 migranten in zelfgebouwde hutjes en tenten. Kinderen lopen er rond met schurft. Vrouwen durven 's avonds en 's nachts niet naar de wc (of wat daar voor door moet gaan). Politie of bewaking ontbreekt, Afghaanse bendes maken er de dienst uit. Nog maar eens, dit is de EU.

Ik ben veel op Lesbos geweest. De lokale bevolking is van nature vriendelijk, gastvrij en maakt zich de hele dag nergens druk om. Ze zijn gewend aan buitenstaanders die met tienduizenden tegelijk bezit nemen van hun eiland.

Maar het kamp heeft een bres geslagen in die levenshouding. De wanhoop, de anarchie en de Afghaanse bendes hebben zich verplaatst naar ook andere delen van het eiland. Dat zorgt voor criminaliteit en inbraken. Boeren zien hun kostbare olijfbomen opgaan als brandhout. Zo overleven de migranten de winterse kou.

En de bootjes uit Turkije blijven komen. Ze meren niet alleen aan op de stranden van Lesbos. Op Chios wordt de opvangcapaciteit al 5 keer overschreden, op Leros 3 keer, op Kos 4 keer en op Samos 11 keer.

Overbevolking van de Griekse migrantenkampen is onvermijdelijk als er - zoals afgelopen jaar - 75.000 mensen binnenkomen en er 195 worden teruggestuurd.

Het is geen geheim dat de vluchtelingendeal tussen de EU en Turkije op de belangrijkste onderdelen failliet is. Zoals het hoofdstuk 'grensbewaking'. Als het al ooit gewerkt heeft.

De Duitse bondskanselier Merkel weigerde zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de Europese buitengrens. Dan moet je ook niet raar opkijken als de Turkse president Erdogan daar naar eigen goeddunken mee omspringt.

Maar verreweg de grootste mislukking is de Europese asielprocedure, de ruggengraat van de overeenkomst. In de deal is namelijk geregeld dat Turkije iedereen terugneemt die veilig is in Turkije. Dat zijn de mensen die dus geen asiel nodig hebben in de EU.

Om daar achter te komen is er een snelle, maar zorgvuldige procedure nodig. Die procedure vereist een goed geoliede immigratiedienst, vertalers, advocaten en de mogelijkheid om in beroep te gaan. Die procedure duurt in Griekenland nu 2 jaar.

Ik ken een Afghaanse vluchteling die eerder meer dan 7 jaar in Griekenland heeft moeten wachten op een besluit. Dan is een procedure van 2 jaar al een hele verbetering. Maar - zeker met de huidige aantallen - is 2 jaar nog altijd veel te lang.

Als er iets al jaren duidelijk is, dan is het dat Griekenland dit niet alleen kan. Alle hoogdravende idealen van Europese solidariteit ten spijt wordt Griekenland aan zijn lot overgelaten. Voelen de dealmakers Merkel en Rutte dan geen enkele verantwoordelijkheid voor het failliet van de Turkije-deal en de dramatische gevolgen daarvan op de Griekse eilanden?

Te vrezen valt dat de andere lidstaten te kampen hebben met de overbelasting van hun eigen asielprocedures. Zij zijn allang blij dat de immigranten uit Turkije niet verder komen dan kamp Moria of net buiten de EU stranden in de even rampzalige equivalenten in Bosnië-Herzegovina.

Het cynisme en de onverschilligheid over het immigratieprobleem verschijnt in vele vormen. Nog altijd zijn er mensen die roepen dat de aantallen en de problemen voor de Europese Unie schromelijk overdreven worden.

Dan zijn er die de drama's op Lesbos en de Middellandse Zee zien als een goed beeld dat anderen zal weerhouden de oversteek te wagen.

Maar de meest dodelijke onverschilligheid is die van Europese politici, die de lokroep van het beloofde paradijs en de fuik van de failliete asielprocedures in stand houden.

Daarom pleit een van de architecten van de vluchtelingendeal met Turkije, de Oostenrijker Gerald Knaus, bij herhaling voor een razendsnelle én zorgvuldige procedure. Daarbij krijgen asielzoekers niet alleen binnen 3 weken uitsluitsel of de EU hen bescherming zal geven, maar krijgen zij ook de zekerheid binnen die termijn te worden teruggestuurd naar Turkije, als ze niet voor EU-bescherming in aanmerking komen.

Ik zou daar aan willen toevoegen een proeftijd van 2 jaar voor alle statushouders, waarbij misdragingen en criminaliteit alsnog leiden tot vertrek.

Deze aanpak is volledig volgens de afspraken met Turkije en geeft volgens Knaus het belangrijke signaal af dat de oversteek voor economische migranten zinloos is, omdat ook een leven in de illegaliteit - als op-1-na beste optie - er niet langer in zit.

Het signaal moet de kracht hebben de hele wereld te bereiken en de mensensmokkelaars te overstemmen. Als je weet dat je 100 procent kansloos bent voor EU-asiel begin je niet aan de gevaarlijke tocht.

De mensonterende kampen zoals Moria drogen op en verdwijnen. En niet alleen bij de bewoners van de Griekse eilanden, maar overal in Europa zal het vertrouwen groeien dat immigratie een fenomeen is dat de EU onder controle heeft. Brussel wordt nog populair.

Deze toekomst vereist echte solidariteit met de lidstaten in de frontlinie en een miljardeninvestering van alle Europese regeringsleiders. Met het geld gaan tienduizenden extra interviewers, vertalers, advocaten, rechters en grensbewaker de asielprocedure in de hele EU beperken tot 3 weken. Als de EU wil laten zien wat ze waard is ligt hier een bal voor open doel.